بیماری اندومتریوز و درمان آن

اندومتریوز چیست؟

به گفته دکتر ویدا یوسفیان جراح و متخصص زنان و زایمان تهران، اندومتر بافت مخاطی شکل داخل رحم است که ساختار آن بر اساس چرخه قاعدگی متغیر است. بیماری اندومتریوز در واقع رشد بافت مخاطی داخل رحم در جای دیگر مانند لگن یا تخمدان ها است که در این صورت می گویند فرد دچار اندومتریوز تخمدان یا لگن شده است. اندومتریوز تخمدان شایع ترین محل برای بروز این بیماری است.

به جز طحال اندومتریوز می تواند در همه ی بافت های بدن به وجود آید. در اندومتریوز تخمدان، آندومتر جای خود را تغییر می دهد اما در همین حال هم فعالیت خود را دارد و طی هر سیکل قاعدگی ضخیم تر شده و شروع به خون ریزی می کند. در اثر این بیماری بافت های اطراف تحت تاثیر قرار می گیرند و بعد از مدتی باعث ایجاد چسبندگی در آن قسمت می شود. افرادی که دچار اندومتریوز تخمدان باشند دوره ماهانه دردناک همراه با خونریزی شدید دارند و ممکن است در این افراد مشکلات بارداری هم دیده شود.

اندومتریوز تخمدان معمولا در خانم هایی با سن 30 تا 50 سال اتفاق می افتد و دلیل آن بالا بودن مقدار استروژن در این سنین است چرا که استروژن در ایجاد اندومتریوز تخمدان موثر است. در سنین بعد از یائسگی به دلیل پایین آمدن میزان استروژن تولیدی ابتلا به این بیماری کاهش می یابد. از عواملی که می تواند در ایجاد اندومتریوز تخمدان موثر باشد باید به عدم داشتن سابقه بارداری و زایمان اشاره کرد. شدت این بیماری با توجه به محل به وجود آمدن آن متفاوت است و با توجه به آن علائم مختلفی در افراد مختلف می تواند داشته باشد. طبق آخرین آمار حدود 30 درصد از دلایل ناباروری زنان مربوط به اندرومتریوز تخمدان است.

چگونگی تشخیص اندومتریوز تخمدان

از دید دکتر ویدا یوسفیان دکتر زنان خوب در شهرک غرب، برای تشخیص اندومتریوز تخمدان با بررسی عواملی ماننددوره های دردناک قاعدگی، معاینه فیزیکی، آمیزش های دردآور و امواج اولتراسوند می توان به نتیجه رسید. اما باید گفت مطمئن ترین راه برای تشخیص اندومتریوز تخمدان استفاده از جراحی لاپاراسکوپی است. علائم هر کدام از این موارد متفاوت است و می تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد. البته باید به این نکته اشاره کرد که شدت درد یا خونریزی دلیل بر این نیست که شدت بیماری زیاد است. چون ممکن است فردی با شدت بیماری بالا درد کمتری داشته باشد و یا برعکس.

پزشک متخصص قبل از انجام جراحی لاپاراسکوپی علائمی مانند درد در قسمت انتهایی شکم در طول دوران قاعدگی، شکم درد قبل از دوران قاعدگی، خونریزی های میان دوره، ناباروری، درد یا سوزش در موقع ادرار و کمر درد در طول دوران قاعدگی یا یک هفته قبل از آن را بررسی می کند و به تشخیص های اولیه می رسد. خون ریزی های غیر عادی مانند خون ریزی بعد از رابطه جنسی، لکه بینی، خون ریزی در ادرار و پریود های سنگین می تواند راهی برای تشخیص اندومتریوز تخمدان باشد. گاهی زمینه ی ارثی هم می تواند در ابتلا به بیماری اندومتریوز تخمدان تاثیر گذار باشد.

در تشخیص این بیماری MRI و انجام سونوگرافی می تواند کمک کننده باشد. به توصیه متخصص زنان سعادت آباد، در صورتی که هر کدام از این علائم دیده شد باید به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کرد و تمام علائم را به او گزارش داد. البته اکثر زنان تا زمانی که اقدام به بارداری نکرده اند متوجه بیماری اندومتریوز تخمدان نمی شوند و زمانی از آن اطلاع پیدا می کنند که، در اقدام به بارداری دچار مشکل می شوند.

برای انجام جراحی لاپاراسکوپی در مورد تشخیص اندومتریوز تخمدان، در ناحیه شکم یک برش ایجاد می شود و از طریق این برش میله ای به نام لاپاراسکوپ را وارد محل مورد نظر می کنند. این میله قابلیت فیلم برداری از محل را دارد. پزشک با استفاده از این دستگاه قسمتی از محل مورد نظر را برداشته و مورد بررسی قرار می دهد. به کمک این دستگاه می توان کیست ها، زخم ها و ایمپلنت های به وجود آمده بر اثر اندومتریوز تخمدان را برداشت. این جراحی برای افرادی که درد های شدید مکرر ناشی از اندومتریوز تخمدان دارند استفاده می شود.

بر اساس تجربه دکتر زنان خوب غرب تهران، بعد از انجام این عمل ممکن است حالت هایی مانند حالت تهوع، استفراغ، خون ریزی در واژن، درد در شکم، درد در محل برش، نفخ زیاد و بی حوصلگی به وجود آید. افرادی که تحت عمل لاپاراسکوپی قرار می گیرند باید تا مدتی از انجام فعالیت هایی مانند ورزش های سنگین، خم شدن، آمیزش جنسی، جابجایی اجسام سنگین، پیاده روی های طولانی و خم شدن خودداری کنند. برای این که بتوان رابطه جنسی را بعد از این عمل از سر گرفت به زمان 4 هفته نیاز است. معمولا افرادی که به دلیل اندومتریوز تخمدان عمل لاپاراسکوپی را انجام می دهند اولین دوران قاعدگی آن ها بعد از جراحی طولانی تر و شدید تر خواهد بود. در برخی موارد ممکن است درد دوران قاعدگی بیشتر از حد معمول شود. بعد از انجام لاپاراسکوپی حدود 6 تا 12 ماه طول می کشد تا درد اندومتریوز تخمدان کاهش یابد.

راه های درمان اندومتریوز تخمدان

بیماری اندومتریوز تخمدان می تواند عوارضی از جمله ناباروری، افزایش احتمال مبتلا شدن به سرطان تخمدان، سرطان رحم،کیست تخمدان، ایجاد چسبندگی و مشکلات روده و مثانه را به وجود آورد. بنابراین درمان آن بسیار مهم است و باید هر چه زودتر تحت نظر پزشک متخصص قر ار گرفت.

روش های متعددی برای درمان این بیماری وجود دارد که پزشک با توجه به مرحله ی رشد و پیشرفت بیماری از هر کدام استفاده می کند. برای درمان اندومتریوز تخمدان استفاده از قرص های مسکن که داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی هستند می تواند مفید باشند. از جمله این قرص ها می توان به ایبوپروفن اشاره کرد. گاهی برای درمان این بیماری از هورمون درمانی استفاده می کنند. در این روش با استفاده از قرص های ضد بارداری مانند LD یا هورمون گونادوتروپین کار هورمون درمانی را انجام می دهند. در بعضی موارد استفاده از IUD های هورمونی می تواند موثر باشد.

از دید متخصص زنان و زایمان شهرک غرب، گاهی استفاده از این روش ها در درمان موثر نیست و پزشک مجبور به انجام جراحی می شود. در جراحی های اولیه که در موارد خفیف انجام می گیرد فقط بخش مبتلا به اندومتریوز را خارج می کنند. اما در موارد پیشرفته بیماری که نیاز به هیسترکتومی است، گاهی باید هر دو تخمدان را نیز خارج کرد. درمان ناروروی هایی که بر اثر بیماری اندومتریوز تخمدان ایجاد می شود، معمولا به روش IVF در مراکز ناباروری انجام می گیرد. در کنار این روش ها که برای درمان بیماری اندومتریوز تخمدان بیان شد گاهی برای پیشگیری درمان های خانگی هم می توانند موثر باشند. برای مثال استفاده نکردن از مواد کافئین دار، استفاده از سبزی و میوه، کاهش مصرف گوشت قرمز و یا انجام ورزش هایی مانند پیاده روی می تواند در کنترل بیماری تاثیر گذار باشد. البته هیچ کدام از این روش ها برای درمان قطعی این بیماری تائید نشده اند.

تاثیر اندومتریوز تخمدان بر بارداری

همان طور که به کمک دکتر زنان شهرک غرب گفته شد مهم ترین عارضه ای که بیماری اندومتریوز تخمدان در زنان می تواند ایجاد کند، مشکلات ناباروری است. در این مورد باید بدانید که اندومتریوز و بارداری با هم می توانند اتفاق بیفتند. یعنی نمی توان گفت هر فردی که دچار بیماری اندومتریوز تخمدان است به هیچ وجه باردار نمی شود. در ایجاد مشکل اندومتریوز و بارداری باید گفت دو سوم از افرادی که دچار این بیماری هستند به راحتی باردار می شوند و فقط یک سوم دچار مشکل می شوند. در مواردی که بیماری خفیف یا متوسط باشد، امکان بارداری وجود دارد.

در مواردی که شدت اندومتریوز تخمدان شدید باشد بافت های غیر نرمال که به وجود آمده است لوله های رحم و تخمدان را می پوشانند و باعث مسدود شدن آن ها می شوند. در نتیجه این عمل، تخمک نمی تواند از تخمدان ها خارج شود و باروری را دچار مشکل می کند.

در بارداری هایی که زایمان به صورت سزارین اتفاق می افتد گاهی در محل سزارین ممکن است اندومتریوز ایجاد شود. در مورد اندومتریوز تخمدان و تاثیر بر سزارین باید گفت هر گونه جراحی باز که بر روی شکم انجام شود می تواند موجب ابتلا به اندومتریوز شود. تاثیر بر سزارین و التهاباتی که بعد از سزارین در محل برش اتفاق می افتد از جمله نشانه های اندومتریوز است. اندومتریوز تخمدان با ایجاد التهاب در تخمدان و لوله های رحم به تخمک و اسپرم ها آسیب می رساند و از انجام عمل لقاح جلوگیری می کند. در چنین افرادی که بیماری اندومتریوز تخمدان در آن ها در سطح شدید است پزشک با استفاده از روش های مختلف امکان بارداری را ایجاد می کند.

از جمله روش هایی که می توان از آن ها برای درمان و ایجاد بارداری کمک گرفت می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تلقیح درون رحم:

این روش که به IUI معروف است، زمانی که زنان دچار مشکلات ترشح گردن رحم می شوند و یا امکان مقاربت طبیعی به دلیل درد یا شرایط خاص را نداشته باشند، استفاده می شود. این روش بدون انجام بیهوشی و تقریبا بدون درد در مطب دکتر زنان و زایمان انجام می گیرد. در این روش به تهیه مایع اسپرم مرد می پردازند. قبل از این که عمل انجام شود باید تمام آزمایشات و عکس برداری ها از رحم زن انجام گیرد تا از باز بودن لوله های رحم و نداشتن چسبندگی در این محل مطمئن شد.

انجام سونوگرافی و آزمایشات باید در روز سوم قاعدگی صورت گیرد تا وضعیت تخمدان ها و لوله های رحم مورد بررسی قرار گیرند. بعد از انجام آزمایشات با تشخیص پزشک برای تحریک تخمدان ها دارو تجویز می شود. بعد از مصرف کامل دارو ها چند نوبت سونوگرافی انجام می شود تا زمانی که در سونوگرافی مقدار فولیکول به بیشترین مقدار خود رسیده باشد داروی HCG تزریق می شود و به این ترتیب تخمک گذاری صورت می گیرد. بعد از گذشت 48 ساعت عمل IUI را انجام می دهند.

لقاح آزمایشگاهی:

این روش که به IVF معروف است یکی از تکنولوژی های جدید در حوزه ناباروری محسوب می شود که نشان می دهد اندومتریوز و بارداری در کنار هم امکان پذیر هستند. در واقع این روش به بازیابی تخمک های زن و پرورش با اسپرم مرد کمک می کند. تخمکی که به عنوان بارور در نظر گرفته شده است در واقع همان نطفه است که بعد از فریز شدن در رحم زن قرار می گیرد. برای انجام IVF در بیماری اندومتریوز تخمدان می توان از روش های تخمک زن و اسپرم همسرش، تخمک زن و اسپرم اهدا شده، تخمک اهدا شده و اسپرم همسرش، تخمک و اسپرم اهدا شده و یا نطفه ی اهدا شده استفاده کرد.

هم چنین در این روش می توان از یک حامل برای حمل نطفه استفاده کرد یعنی خانمی دیگر به عنوان حامل نطفه شما را حمل کند. در بعضی موارد زوج های جوان به دلیل هزینه های بالای این روش مایل به انجام آن نیستند و روش های دیگر را ترجیح می دهند. انجام IVF در بیماری اندومتریوز تخمدان در پنچ مرحله انجام می گیرد و نتیجه آن ایجاد باروری است.

مرحله اول تحریک تخمک گذاری است که در آن با استفاده از داروهایی مانند کلومیفن تولید تخمک را افزایش می دهند با افزایش تعداد تخمک ها احتمال باروری هم افزایش می یابد. در مرحله دوم که بازیابی تخمک ها است یک جراحی کوچک آسپیراسیون فولیکول انجام می شود که طی آن تخمک ها از بدن زن برداشته می شود. این جراحی به صورت سرپایی است و پزشک با استفاده از یک دستگاه مکش میله ای نازک را از طریق واژن وارد رحم و تخمدان ها کرده و تخمک ها را از آن خارج می کند.
در مرحله ی بعد تلقیح و بارور شدن اتفاق می افتد. در این مرحله نمونه ای از اسپرم مرد برداشته شده و در محیط آزمایشگاهی با تخمک مخلوط می شود و این چنین عمل تلقیح اتفاق می افتد. در مرحله چهارم پزشک کار کشت نطفه را انجام می دهد. جنین در آزمایشگاه به طور مرتب بررسی می شود تا از مراحل رشد آن اطمینان حاصل شود و به طور دقیق مراحل تقسیم تخمک ها را بررسی می کنند. در مرحله آخر باید جنین را به بدن مادر منتقل کرد. این کار بعد از گذشت 3 تا 5 روز از باروری تخمک اتفاق می افتد. این کار به کمک دستگاه که دارای لوله نازکی است انجام می گیرد و تخمک از طریق واژن وارد رحم می شود. هنگامی که نطفه در رحم قرار بگیرد و شروع به رشد کند حاملگی اتفاق افتاده است.

راه‌‌‌‌‌های ارتباطی با دکتر ویدا یوسفیان جراح و متخصص زیبایی زنان در شهرک غرب:

22074065 – 09370786637