بیماری‌های مختلفی در انسان وجود دارد که وابسته به جنس بوده و به صورت اختصاصی در زنان یا مردان بروز و ظهور پیدا می‌کند. این اتفاق به دلیل تفاوت‌های فیزیولوژیکی در بدن انسان بین مردان و زنان است. برخی از این بیماری‌ها به دلایل مختلف اعم از سبک زندگی، این روزها به بیماری‌های شایع تبدیل شده‌اند که ممکن است درصد زیادی از افراد در معرض ابتلا به آن قرار داشته باشند. یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها و اختلالات در بین زنان سندروم تخمدان پلی کیستیک است. این بیماری که با نام انگلیسی Polycystic Ovary Syndrome شناخته می‌شود در دوران باروری در زنان شیوع بیشتری دارد و ناشی از یم سری اختلالات هورمونی در بدن زنان است. این بیماری مانند همه بیماری‌ها می‌توان عوارض و مشکلاتی را برای افراد مبتلا ایجاد کند که در ادامه با علائم، عوارض، درمان و راه‌های پیشگیری از ابتلا به این بیماری آشنا می‌شویم.
از کجا بفهمیم تخمدان پلی کیستیک داریم؟
یکی از سوالاتی که ذهن زنان را درگیر خود می‌کند این است که از چه راهی متوجه شوند که به تنبلی تخمدان یا PCOS مبتلا شده‌اند؟ این بیماری در صورت بروز و ظهور در بدن زنان عوارض و نشانه‌هایی دارد که در صورت آگاهی از آن‌ها می‌توان تشخیص داد که فرد به این بیماری مبتلا شده است تا بتواند در سریع‌ترین زمان ممکن برای درمان آن اقدام کند. از شایع‌ترین نشانه‌های ابتلا به این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دوران قاعدگی نامنظم که با درد شدید و آزاردهنده همراه باشد
- افزایش هورمون‌های مردانه مانند آندروژن در بدن که نتیجه آن افزایش موهای زائد است
- افزایش وزن و چاقی ناگهانی
- افزایش ریزش موی سر
- کاهش تعداد دوره‌های قاعدگی در طول یک سال (کمتر از 8 دوره در سال)
- ایجاد آکنه و جوش‌های چرکی بر روی سطح پوست
- درد در ناحیه کمر
- ایجاد مشکلات مربوط به بارداری
این نکته قابل ذکر است که بروز و ظهور هر یک از این علائم در بدن دلیل بر قطعیت ابتلای فرد به سندروم تخمدان پلی کیستیک نخواهد بود زیا ممکن است این علائم مربوط به بیماری دیگری باشد. در واقع بانوان در صورت مشاهده این علائم در بدن خود برای تشخیص قطعی در خصوص تنبلی تخمدان یا PCOS باید به پزشک متخصص مراجعه نمایند.
دلایل بروز سندروم تخمدان پلی کیستیک
علل دقیق ابتلای افراد به تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی کیستیک همچنان ناشناخته است. شواهدی وجود دارد که تاثیر ژنتیک در بروز و ظهور این بیماری را تأیید می‌کند اما همچنان نظریه قطعی در این مورد وجود ندارد. برخی عوامل دیگر نیز وجود دارند که می‌توانند در ابتلای زنان به این بیماری موثر باشند:
- افزایش سطح هورمون آندروژن: هورمون آندروژن یک هورمون مردانه است که افزایش سطح آن در بدن مانع از آزادسازی طبیعی تخمک یا همان تخمک گذاری در بدن زنان می‌شود. این اتفاق می‌تواند چرخه طبیعی قاعدگی و نظم آن را بر هم بزند. بهم ریختن نظم قاعدگی و تخمک‌گذاری نامنظم می‌تواند باعث ایجاد کیست و فولیکول‌های کوچک پر از مایع در تخمدان‌ها شود. یکی از نشانه‌های سطح بالای آندروژن در بدن ایجاد آکنه و رشد موهای زائد بدن در زنان است.
- مقاومت به انسولین: اگر میزان انسولین خون در بدن زنان افزایش پیدا کند، می‌تواند تخمدان‌ها را برای تولید و ترشح هورمون مردانه آندروژن تحریک کند که این امر باعث سرکوب تخمک‌گذاری در بدن شده و می‌تواند باعث ابتلای فرد به سندروم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS شده یا علائم آن را تشدید کند.
- التهاب با درجه پایین: بدن افرادی که به تنبلی تخمدان مبتلا شده‌اند، تمایل به التهاب با درجه خفیف دارد. به همین دلیل پزشک متخصص می‌تواند از طریق آزمایش‌هایی که سطح پروتئین واکنش‌گر C (CRP) و گلبول‌های سفید خون را اندازه‌گیری می‌کند، سطح التهاب در بدن فرد را تشخیص دهد.
- افزایش وزن: سندروم تخمدان پلی کیستیک با چاقی و اضافه وزن رابطه پیچیده‌ای دارد. یکی از علائم و نشانه‌های ابتلا به این بیماری چاقی و افزایش وزن است اما زنانی نیز وجود دارند که با وزن کاملا طبیعی به این بیماری مبتلا شده‌اند و حتی افرادی نیز وجود دارند که با وزن بالا و چاقی از تنبلی تخمدان رنج نمی‌برند.
عوارض سندروم تخمدان پلی کیستیک
بیماری‌های مختلفی در انسان وجود دارد که وابسته به جنس بوده و به صورت اختصاصی در زنان یا مردان بروز و ظهور پیدا می‌کند. این اتفاق به دلیل تفاوت‌های فیزیولوژیکی در بدن انسان بین مردان و زنان است. برخی از این بیماری‌ها به دلایل مختلف اعم از سبک زندگی، این روزها به بیماری‌های شایع تبدیل شده‌اند که ممکن است درصد زیادی از افراد در معرض ابتلا به آن قرار داشته باشند. یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها و اختلالات در بین زنان سندروم تخمدان پلی کیستیک است. این بیماری که با نام انگلیسی Polycystic Ovary Syndrome شناخته می‌شود در دوران باروری در زنان شیوع بیشتری دارد و ناشی از یم سری اختلالات هورمونی در بدن زنان است. این بیماری مانند همه بیماری‌ها می‌توان عوارض و مشکلاتی را برای افراد مبتلا ایجاد کند که در ادامه با علائم، عوارض، درمان و راه‌های پیشگیری از ابتلا به این بیماری آشنا می‌شویم.
از کجا بفهمیم تخمدان پلی کیستیک داریم؟
یکی از سوالاتی که ذهن زنان را درگیر خود می‌کند این است که از چه راهی متوجه شوند که به تنبلی تخمدان یا PCOS مبتلا شده‌اند؟ این بیماری در صورت بروز و ظهور در بدن زنان عوارض و نشانه‌هایی دارد که در صورت آگاهی از آن‌ها می‌توان تشخیص داد که فرد به این بیماری مبتلا شده است تا بتواند در سریع‌ترین زمان ممکن برای درمان آن اقدام کند. از شایع‌ترین نشانه‌های ابتلا به این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دوران قاعدگی نامنظم که با درد شدید و آزاردهنده همراه باشد
- افزایش هورمون‌های مردانه مانند آندروژن در بدن که نتیجه آن افزایش موهای زائد است
- افزایش وزن و چاقی ناگهانی
- افزایش ریزش موی سر
- کاهش تعداد دوره‌های قاعدگی در طول یک سال (کمتر از 8 دوره در سال)
- ایجاد آکنه و جوش‌های چرکی بر روی سطح پوست
- درد در ناحیه کمر
- ایجاد مشکلات مربوط به بارداری
این نکته قابل ذکر است که بروز و ظهور هر یک از این علائم در بدن دلیل بر قطعیت ابتلای فرد به سندروم تخمدان پلی کیستیک نخواهد بود زیا ممکن است این علائم مربوط به بیماری دیگری باشد. در واقع بانوان در صورت مشاهده این علائم در بدن خود برای تشخیص قطعی در خصوص تنبلی تخمدان یا PCOS باید به پزشک متخصص مراجعه نمایند.
دلایل بروز سندروم تخمدان پلی کیستیک
علل دقیق ابتلای افراد به تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی کیستیک همچنان ناشناخته است. شواهدی وجود دارد که تاثیر ژنتیک در بروز و ظهور این بیماری را تأیید می‌کند اما همچنان نظریه قطعی در این مورد وجود ندارد. برخی عوامل دیگر نیز وجود دارند که می‌توانند در ابتلای زنان به این بیماری موثر باشند:
- افزایش سطح هورمون آندروژن: هورمون آندروژن یک هورمون مردانه است که افزایش سطح آن در بدن مانع از آزادسازی طبیعی تخمک یا همان تخمک گذاری در بدن زنان می‌شود. این اتفاق می‌تواند چرخه طبیعی قاعدگی و نظم آن را بر هم بزند. بهم ریختن نظم قاعدگی و تخمک‌گذاری نامنظم می‌تواند باعث ایجاد کیست و فولیکول‌های کوچک پر از مایع در تخمدان‌ها شود. یکی از نشانه‌های سطح بالای آندروژن در بدن ایجاد آکنه و رشد موهای زائد بدن در زنان است.
- مقاومت به انسولین: اگر میزان انسولین خون در بدن زنان افزایش پیدا کند، می‌تواند تخمدان‌ها را برای تولید و ترشح هورمون مردانه آندروژن تحریک کند که این امر باعث سرکوب تخمک‌گذاری در بدن شده و می‌تواند باعث ابتلای فرد به سندروم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS شده یا علائم آن را تشدید کند.
- التهاب با درجه پایین: بدن افرادی که به تنبلی تخمدان مبتلا شده‌اند، تمایل به التهاب با درجه خفیف دارد. به همین دلیل پزشک متخصص می‌تواند از طریق آزمایش‌هایی که سطح پروتئین واکنش‌گر C (CRP) و گلبول‌های سفید خون را اندازه‌گیری می‌کند، سطح التهاب در بدن فرد را تشخیص دهد.
- افزایش وزن: سندروم تخمدان پلی کیستیک با چاقی و اضافه وزن رابطه پیچیده‌ای دارد. یکی از علائم و نشانه‌های ابتلا به این بیماری چاقی و افزایش وزن است اما زنانی نیز وجود دارند که با وزن کاملا طبیعی به این بیماری مبتلا شده‌اند و حتی افرادی نیز وجود دارند که با وزن بالا و چاقی از تنبلی تخمدان رنج نمی‌برند.
عوارض سندروم تخمدان پلی کیستیک
همانطور که در بالا اشاره شد، سندروم تخمدان پلی کیستیک به تنهایی بیماری خطرناکی محسوب نمی‌شود اما عوارض جانبی آن می‌توانند وضعیت سلامت افراد را با تهدید جدی روبرو کنند. به همین دلیل این الزام وجود دارد که افراد پس از تشخیص بیماری بلافاصله برای درمان آن اقدام کنند. برخی از راه‌های موثر برای درمان این بیماری به شرح زیر است:
- تغییر سبک زندگی و پیروی از یک سبک سالم
- مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری
- مصرف داروهای ضد و کنترل کننده هورمون‌های مردانه
- مصرف داروهای کنترل کننده ترشح هورمون پروژسترون
- مصرف داروی متفورمین
- مصرف داروی کلومیفن به عنوان داروی ضد استروژن
- مصرف داروی لتروزول که تنظیم کننده تخمک‌گذاری در بدن است
لازم به ذکر است که داروهای نام برده شده باید بر اساس صلاحدید و دستور پزشک مورد مصرف قرار بگیرد و مصرف خودسرانه می‌توان صدمات و عوارض جبران ناپذیری داشته باشد. افرادی که در اثر ابتلا به این بیماری با عوارض مانند چاقی، ناباروری، کمردرد، ریزش مو و غیره مواجه شده‌اند می‌توانند پس از تکمیل فرایند درمان تنبلی تخمدان، برای درمان این عوارض اقدام کنند. البته برخی از این عوارض با درمان بیماری به صورت خودبخودی رفع می‌شوند و نیازی به اقدام یا درمان جداگانه ندارند.
درمان سندروم تخمدان پلیکیستیک با تغییر سبک زندگی
یکی از راه‌های مهم و اساسی در درمان بیماری PCOS تغییر سبک زندگی و پیروی از یک سبک سالم در زندگی است که می‌تواند نقش مهمی در درمان این بیماری و عوارض ناشی از آن داشته باشد.
- حفظ وزن در بازه طبیعی: کاهش وزن و رسیدن به وزن ایده‌آل می‌تواند در کاهش سطح تولید و ترشح انسولین و آندروژن، به عنوان دو هورمون موثر در ابتلای افراد به بیماری تنبلی تخمدان، تاثیر شگرفی داشته باشد. کاهش وزن و رسیدن به وزن ایده‌آل می‌تواند زمان و فرایند تخمک‌گذاری در بدن را تنظیم کند. افراد می‌توانند از پزشک متخصص زنان در مورد برنامه‌ها و اقداماتی که می‌توانند برای کاهش و کنترل وزن خود داشته باشند مشورت بگیرند و حتی با یک متخصص تغذیه برای رسیدن به هدف خود در ارتباط باشند.
- کاهش مصرف کربوهیدارت‌ها: مصرف کربوهیدرات به مقدار زیاد و کنترل نشده در رژیم غذایی یکی از عواملی است که می‌توان سطح انسولین را در خون افزایش دهد. به همین دلیل افرادی که به بیماری سندروم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند باید از یک رژیم غذایی با مقدار کم و کنترل شده کربوهیدرات پیروی کنند و خوراکی‌هایی را انتخاب کنند که کربوهیدرات‌های پیچیده دارند و باعث می‌شوند که سطح قند خون با سرعت کمتری افزایش پیدا کند.
- افزایش فعالیت روزانه: ورزش کردن و انجام تمرینات بدنی یکی از فعالیت‌هایی است که می‌تواند سطح قند خون را به میزان قابل توجهی کاهش داد. افراد مبتلا به PCOS باید از یک برنامه منظم ورزش و فعالیت بدنی پیروی کنند تا بتوانند مقاومت بدن خود را نسبت به انسولین درمان کرده و یا از آن جلوگیری کنند و هم اینکه بتوانند وزن بدن خود را در شرایط ایده‌آل کنترل کنند.
- مصرف غذاهای سالم: غذاهای پر چرب دشمن اصلی سلامت بدن هستند و به غیر از عوارض و زیان‌هایی که برای سلامتی بدن دارند، می‌توانند علائم ناشی از ابتلا به تنبلی تخمدان را نیز تشدید کنند.
سبک زندگی مدرن و ماشینی امروز باعث شده است که بسیاری از خانم‌ها از بیماری‌های مختلفی رنج ببرند که می‌تواند سلامت آن‌ها را با خطر جدی مواجه کند. مصرف غذاهای ناسالم و پر از چربی، تحرک و فعالیت بدنی کم و غیره از جمله عواملی هستند که می‌توانند در بروز بیماری‌های مختلف نقش اساسی داشته باشند. یکی از بیماری‌هایی که درصد زیادی از خانم‌ها در جهان با آن در حال دست و پنجه نرم کردن هستند بیماری سندروم تخمدان پلی کیستیک نام دارد که با نام تنبلی تخمدان نیز شناخته می‌شود. این بیماری که در اثر اختلالات هورمونی در زنان بروز پیدا می‌کند جزو بیماری‌های شایع است که احتمال ابتلای آن رابطه مستقیمی با سبک زندگی افراد دارد. انتخاب سبک زندگی سالم، مصرف غذاهای سالم و طبیعی و برنامه منظم ورزش از جمله اقداماتی است که می‌تواند به میزان قابل توجهی احتمال ابتلای افراد به این بیماری را کاهش دهد.