سقط جنین اتفاقی است که منجر به از دست دادن جنین قبل از هفته بیستم بارداری می‌شود. اصطلاح پزشکی برای سقط جنین، سقط خود‌به‌خودی است که در 80 درصد موارد در سه ماهه اول بارداری رخ می‌دهد. طبق مطالعات انجام‌شده، حدود 50 درصد از تمام بارداری‌ها (بارداری خواسته و ناخواسته) به سقط جنین ختم می‌شود. اغلب قبل از اینکه دوره قاعدگی متوقف شود یا خانم حتی بداند باردار است.
سقط جنین بعد از هفته بیستم بارداری کمتر اتفاق می‌افتد. به‌همین‌دلیل، پزشکان این وضعیت را سقط جنین دیررس می‌نامند. با توجه به اینکه از اوایل ماه ششم به بعد در صورت بروز مشکل، امکان انجام زایمان زودرس و نگهداری نوزاد در دستگاه وجود دارد.
اگرچه سقط جنین ممکن است به دلایل پزشکی مختلفی اتفاق بیافتد که بسیاری از آن‌ها تحت کنترل نیستند، اما دانستن علائم آن می‌تواند به شما کمک کند تا در زمان مناسب به‌دنبال درمان و کنترل این وضعیت باشید.
علائم و نشانه‌های رایج سقط جنین
سقط جنین می‌تواند در هر زمان پس از لقاح اتفاق بیافتد. اگر متوجه نشوید باردار هستید، به‌راحتی می‌توان آن را با پریودی اشتباه گرفت. زیرا هم پریودی و هم سقط جنین می‌توانند باعث لکه‌بینی و خونریزی شدید شوند. البته تفاوت‌هایی میان خونریزی واژینال سقط جنین و پریودی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- در طول سقط جنین، خونریزی شدیدتر می‌شود و بیشتر از یک دوره قاعدگی طول می‌کشد.
- همانطورکه دهانه رحم شروع به گشاد شدن می‌کند، گرفتگی عضلات رحم در هنگام سقط جنین ممکن است دردناک‌تر از گرفتگی معمول دوره قاعدگی باشد.
- خونریزی در هنگام سقط جنین می‌تواند به رنگ قهوه‌ای به نظر برسد و شبیه تفاله قهوه باشد یا به رنگ صورتی تا قرمز روشن دیده شود. شدت آن ممکن است کم و زیاد شود یا حتی به طور موقت متوقف شود. درحالی‌که خونریزی پریودی از هر نظر روند مشخصی دارد.
- اگر هر یک ساعت یکبار نیاز است که تامپون یا پد خود را در اثر خونریزی شدید و خروج لخته‌های بزرگ به اندازه یک توپ گلف تعویض کنید، به سقط جنین شک کنید.
- معمولا بعد از گذشت هشت هفته اول احتمال اینکه سقط جنین را با پریودی اشتباه بگیرید، کمتر می‌شود. زیرا در سقط جنین علاوه‌بر خروج خون متوجه خروج بافت جنین یا جفت نیز خواهید شد.
سقط جنین علاوه‌بر خونریزی واژینال و لکه‌بینی شدید و مداوم، علائم دیگری نیز دارد. مواردی چون:
- درد شدید یا گرفتگی شکم
- کمردرد خفیف تا شدید
- خروج مایعی با بوی بد، مخاط یا بخشی از بافت جنین از واژن
- تب بالاتر از 38 درجه سانتی‌گراد
- ضعف
- احساس سرگیجه و حتی غش کردن
- اسهال یا احساس درد در هنگام اجابت مزاج
- کاهش وزن
- از بین رفتن علائم رایج بارداری مانند حالت تهوع صبحگاهی و افزایش حساسیت سینه‌ها
در برخی از انواع سقط جنین، ممکن است اصلا هیچ علامتی نداشته باشید و تا سونوگرافی بعدی این مساله کشف نشود. طبیعی است که وقتی متوجه می‌شوید دچار سقط جنین شده‌اید، بسیار احساساتی و ناراحت شوید. به هر حال پذیریش آن ممکن است کمی طول بکشد.
اگرچه علائم و نشانه‌های رایج سقط جنین در طی 9 ماه حاملگی یکسان هستند، اما تفاوت‌هایی در شدت و نوع علائم در هر ماه یا هفته مشاهده می‌شود که در ادامه به این مساله خواهیم پرداخت.
علائم و نشانه‌های سقط جنین در سه ماهه اول بارداری
شایع‌ترین علامت سقط جنین در سه ماهه اول بارداری خونریزی واژینال است. این مساله می‌تواند از لکه‌های خفیف یا ترشحات قهوه‌ای تا خونریزی شدید و خروج لخته‌های قرمز روشن متغیر باشد. خونریزی ممکن است طی چند روز بروز کند و سپس برای مدتی از بین برود.
در ماه اول بارداری جنین در حال رشد به اندازه یک دانه برنج است، بنابراین دیدن آن بسیار سخت است. شما ممکن است در حین سقط جنین یک لخته خون یا چندین لخته را از واژن خود خارج کنید و ممکن است مقداری بافت سفید یا خاکستری در لخته‌ها وجود داشته باشد. بعد از سقط خونریزی طی چند روز برطرف می‌شود، اگرچه ممکن است تا 2 هفته طول بکشد.
با این حال، خونریزی خفیف واژینال در طول سه ماهه اول بارداری لزوما به معنای سقط جنین نیست. گاهی به‌دلیل تغییرات هورمونی و لانه‌گزینی جنین ایجاد می‌شود. پس اگر خونریزی واژینال دارید، در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید. پزشک می‌تواند با انجام آزمایش‌هایی مطمئن شود که همه چیز خوب است یا خیر.
گاهی اوقات، سقط جنین در سه ماهه اول به این دلیل اتفاق می‌افتد که حاملگی خارج از رحم رخ داده است. حاملگی خارج از رحم یک مشکل جدی است و خطر خونریزی داخلی دارد. علائم آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- شکم‌درد مداوم و شدید، معمولا در یک طرف
- خونریزی واژینال یا لکه‌بینی، معمولا پس از شروع درد شکمی
- احساس درد در نوک شانه‌ها
- اسهال و استفراغ
- احساس ضعف و سبکی سر و احتمالا غش کردن
علائم حاملگی خارج از رحم معمولا بین هفته‌های 5 تا 14 بارداری ظاهر می‌شوند. اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، بلافاصله به اورژانس پزشکی مراجعه کنید.
علائم سقط جنین در هفته ششم بارداری
اکثر زنان در این زمان نمی‌توانند چیز قابل تشخیصی را هنگام سقط جنین ببینند. در طول خونریزی، ممکن است لخته‌هایی را با خروج یک کیسه کوچک پر از مایع مشاهده کنید. جنین به اندازه ناخن انگشت کوچک شما است و جفت ممکن است در داخل کیسه دیده شود. همچنین ممکن است متوجه چیزی شوید که شبیه بند ناف است.
علائم سقط جنین در هفته هشتم بارداری
بافتی که از واژن خارج می‌شود ممکن است قرمز تیره و براق به نظر برسد. برخی از زنان آن را شبیه به بافت جگر توصیف می‌کنند. ممکن است کیسه‌ای پیدا کنید که درون آن جنینی به اندازه یک لوبیا کوچک وجود دارد. اگر به دقت نگاه کنید، ممکن است بتوانید ببینید که چشمها، دست‌ها و پاها نیز تاحدودی شکل گرفته‌اند.
علائم سقط جنین در هفته دهم بارداری
لخته‌هایی که عبور می‌کنند قرمز تیره و شبیه ژله هستند. آن‌ها ممکن است چیزی شبیه یک غشاء درونی داشته باشند که بخشی از جفت است. معمولا کیسه بارداری داخل یکی از لخته‌ها خواهد بود. در این زمان، نوزاد در حال رشد معمولا به طور کامل شکل گرفته است اما هنوز کوچک است و به سختی دیده می‌شود.
علائم و نشانه‌های سقط جنین در سه ماهه دوم بارداری
در سه ماهه دوم علاوه‌بر خونریزی واژینال، خروج آب از واژن به‌دلیل پاره شدن کیسه آمنیوتیک نیز رخ می‌دهد. در ادامه به این مساله خواهیم پرداخت.
علائم سقط جنین در هفته دوازدهم تا شانزدهم بارداری
ممکن است ابتدا آب از واژن خارج شود و سپس خروج مقداری خون و لخته مشاهده شود. در این بازه زمانی اگرچه جنین کوچک است اما بدن کاملی دارد. به‌همین‌دلیل، اگر نوزاد سقط شد به‌مرور خروج کیسه حاملگی بند ناف و جفت نیز رخ می‌دهد.
علائم سقط جنین در هفته شانزدهم تا بیستم بارداری
ممکن است در زمان سقط جنین لخته‌های قرمز براق بزرگی را که شبیه کبد هستند و همچنین سایر قطعات بافتی که شبیه غشاء به نظر می‌رسند را مشاهده کنید. به‌همین‌دلیل، روند دردناکی است و مانند درد زایمان احساس می‌شود. ممکن است نیاز به تسکین درد در بیمارستان داشته باشید. در این بازه زمانی کودک شما کاملا شکل گرفته است و بعد از سقط می‌تواند روی کف دست شما قرار بگیرد.
علائم و نشانه‌های سقط جنین در سه ماهه سوم بارداری
اصولا از دست دادن جنین از هفته بیستم بارداری تا سه ماهه سوم مرده‌زایی محسوب می‌شود نه سقط جنین! به طور کلی، خطر مرده‌زایی با افزایش سن مادر افزایش می‌یابد و معمولا با علائمی مانند درد، گرفتگی، خونریزی یا خروج مایعات و لخته‌های خون از واژن همراه است.
ازآنجایی‌که در سه ماهه سوم همه اندام‌های جنین تشکیل می‌شوند، بافت خروجی شبیه یک نوزاد کاملا شکل‌گرفته به نظر می‌رسد. برخلاف سه ماهه اول که بافت خروجی حالت یک جنین کوچک و غیرطبیعی را دارد.
میزان سقط جنین در هر هفته بارداری
بیشتر سقط جنین‌ها در سه ماهه اول (12 هفته اول) بارداری اتفاق می‌افتند. هفته‌های اول بارداری زمانی است که زن در معرض بیشترین خطر سقط جنین قرار دارد. با این حال، زمانی‌که بارداری به هفته ششم می‌رسد، این خطر کاهش می‌یابد.
از هفته سیزدهم تا بیستم بارداری، خطر سقط جنین بیشتر کاهش می‌یابد و بعد از این بازه زمانی تغییر چندانی نمی‌کند.
آمار ارائه‌شده در زمینه سقط جنین
سقط جنین یک مساله شایع است و حداقل در 10 درصد از بارداری‌های خواسته رخ دهد. گاهی اوقات علت سقط جنین ناشناخته باقی می‌ماند. با این حال، کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG) تخمین می‌زند که حدود 50 درصد از سقط جنین‌ها به‌دلیل مشکلات کروموزومی است.
قطعا خطر سقط جنین با افزایش سن مادر افزایش می‌یابد. طبق گفته محققان، خطر سقط جنین در سن 35 سالگی 20 درصد است. این خطر در سن 40 سالگی به 40 درصد و در سن 45 سالگی به 80 درصد افزایش می‌یابد.
سقط جنین به این معنی نیست که دیگر بچهدار نمی‌شوید. با توجه به مطالعات انجام‌شده، 87 درصد از زنانی‌که سقط جنین داشته‌اند، در زایمان بعدی نوزاد خود را به سلامت به دنیا می‌آورند. تقریبا تنها 1 درصد از زنان سه بار یا بیشتر سقط جنین دارند.
زنانی‌که دوقلو یا چندقلو باردار هستند، ممکن است بیشتر در معرض عوارضی مانند زایمان زودرس، پره‌اکلامپسی یا سقط جنین باشند.
انواع سقط جنین
انواع مختلفی از سقط جنین وجود دارد. معمولا بسته به علائم و مرحله بارداری، پزشک وضعیت شما را به‌عنوان یکی از موارد زیر تشخیص می‌دهد:
- تهدید (مشکوک) به سقط جنین. شما خونریزی دارید و خطر سقط جنین وجود دارد، اما دهانه رحم گشاد نشده است. بارداری شما احتمالا بدون هیچ مشکلی ادامه خواهد داشت.
- سقط جنین اجتناب‌ناپذیر. شما خونریزی و گرفتگی رحم را احساس می‌کنید. دهانه رحم شما گشاد شده است و احتمال سقط جنین وجود دارد.
- سقط جنین ناقص. برخی از بافت‌های نوزاد یا جفت از بدن شما خارج شده‌اند، اما برخی دیگر در رحم شما باقی مانده‌اند. در این شرایط نیاز به انجام کورتاژ است.
- سقط جنین کامل. تمام بافت‌های بارداری از بدن شما خارج شده‌اند. این نوع سقط جنین معمولا قبل از هفته دوازدهم بارداری اتفاق می‌افتد.
- سقط فواموش‌شده. جنین مرده است یا هرگز تشکیل نشده است، اما بافت‌های آن در رحم شما باقی‌مانده‌اند.
- سقط مکرر. تجربه سه بار یا بیشتر سقط جنین در سه ماهه اول بارداری را دارید. این نوع سقط جنین تنها حدود 1 درصد از زوج‌هایی که برای بچهدار شدن تلاش می‌کنند را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علل موثر در بروز سقط جنین
سقط جنین نشان‌دهنده این مساله است که مشکلی در حاملگی رخ داده است. بیشتر سقط‌ها به این علت رخ می‌دهند که جنین به‌دلیل مشکلات ژنتیکی آنطورکه انتظار می‌رود رشد نمی‌کند. سایر مشکلاتی‌که می‌توانند خطر سقط جنین را افزایش دهند عبارتند از:
- افزایش سن مادر (بیش از 35 سال)
- عفونت رحم
- مشکلات هورمونی
- مشکلات سیستم ایمنی بدن مادر و بروز وضعیت خودایمنی
- مشکلات جسمی در مادر مانند دیابت یا بیماری تیروئید درمان‌نشده
- سیگار کشیدن و نوشیدن الکل توسط مادر
- قرار گرفتن مادر در معرض اشعه یا مواد سمی
- ناهنجاری‌های رحم مانند نارسایی دهانه رحم
سقط جنین گاهی اوقات زمانی اتفاق می‌افتد که مادر دهانه رحم ضعیفی داشته باشد. پزشکان این وضعیت را نارسایی دهانه رحم می‌نامند. یعنی دهانه رحم نمی‌تواند وزن جنین و بارداری را تحمل کند. این نوع سقط جنین معمولا در سه ماهه دوم اتفاق می‌افتد. اگر در اثر نارسایی دهانه رحم سقط جنین رخ دهد، پزشک برای بارداری بعدی از بخیه زدن دهانه رحم به‌منظور حفظ بارداری استفاده می‌کند.
راهکارهایی برای پیشگیری از سقط جنین
اگرچه همه سقط‌ها قابل پیشگیری نیستند، اما می‌توانید اقداماتی را برای کمک به حفظ یک بارداری سالم انجام دهید. مواردی چون:
- در دوران بارداری از مصرف الکل، مواد مخدر و سیگار خودداری کنید.
- قبل و در طول بارداری وزن مناسبی داشته باشید.
- از بروز هرگونه عفونت جلوگیری کنید. دست‌های خود را کاملا بشویید و از افرادی‌که بیمار هستند دوری کنید.
- مقدار مصرف کافئین را به کمتر از 200 میلی‌گرم در روز محدود کنید.
- برای اطمینان از اینکه شما و جنین در حال رشد مواد مغذی کافی دریافت می‌کنید، تحت نظر پزشک از یک مولتی‌ویتامین مخصوص دوران بارداری استفاده کنید.
- یک رژیم غذایی سالم و متعادل حاوی مقدار زیادی میوه و سبزیجات داشته باشید. مصرف پروتئین بدون چربی، لبنیات و غلات کامل را نادیده نگیرید. لازم است روزانه نصف بشقاب شما شامل میوه و سبزیجات و باقی آن شامل پروتئین، کربوهیدرات و غلات باشد. از مصرف فست‌فود، غذاهای خیلی چرب، شیرین و پرکالری اجتناب کنید.
- ورزش منظم داشته باشید.
نحوه صحیح تشخیص سقط جنین
برای بررسی اینکه آیا سقط جنین داشته‌اید یا خیر، پزشک علاوه‌بر توجه به علائم و نشانه‌ها، ممکن است آزمایش‌های زیر را نیز انجام دهد:
- معاینه لگن برای بررسی اینکه دهانه رحم شما شروع به گشاد شدن کرده است یا خیر.
- آزمایش سونوگرافی برای بررسی ضربان قلب نوزاد
- آزمایش خون برای ارزیابی میزان هورمون‌های بارداری و مقایسه آن با سطوح گذشته
- آسیب‌شناسی بافت برای بررسی بافت خارج‌شده از واژن و تایید سقط جنین
- تست کروموزومی برای بررسی ژن‌های والدین و مشکلات کروموزومی احتمالی جنین
نحوه درمان سقط جنین
متأسفانه، پس از شروع سقط جنین نمی‌توان کاری برای جلوگیری از آن انجام داد. هر درمانی‌که توسط پزشک انجام شود برای پیشگیری از خونریزی شدید یا عفونت رحم است. پزشک ممکن است به شما توصیه کند که هیچ کاری انجام ندهید. فقط باید منتظر بمانید تا ببینید چه اتفاقی خواهد افتاد. زیرا در نهایت، بافت حاملگی (جنین یا نوزاد، کیسه بارداری و جفت) به طور طبیعی طی چند روز یا 3 تا 4 هفته خارج می‌شود.
هنگامی‌که سقط جنین شروع می‌شود، متوجه لکه‌بینی و گرفتگی عضلات شکم و کمر می‌شوید. سپس شروع به خونریزی شدید می‌کنید. گرفتگی به‌مرور بدتر می‌شود و بعد از خروج بافت حاملگی از بین می‌رود. برخی از زنان برای تسریع این روند، طبق نظر پزشک دارو مصرف می‌کنند.
اگر تمام بافت‌های حاملگی به طور طبیعی از واژن خارج نشوند یا علائم عفونت مشاهده شود، ممکن است نیاز به انجام یک عمل کوچک به نام کورتاژ باشد تا به کمک دستگاه بتوان رحم را تخلیه کرد. این عمل در طی 5 تا 10 دقیقه و با بیهوشی عمومی انجام می‌شود و شما می‌توانید در همان روز به خانه بروید.
سخن آخر
بنابراین، سقط جنین یک مشکل پزشکی است که ممکن است به هر دلیلی رخ دهد. مهم این است که خیلی زود تشخیص داده شود تا در مواردی مانند مشکوک به سقط بتوان از بروز آن پیشگیری کرد. در سایر انواع سقط واقعا کاری از دست پزشک بر نمی‌آید و باید برای از دست دادن جنین خود را آماده کنید.
توجه به علائم و نشانه‌های ذکرشده در این مطلب و مراجعه به‌موقع به پزشک متخصص زنان و زایمان می‌تواند کمک زیادی به شما در جلوگیری از بروز عوارض ناشی از سقط جنین مانند عفونت رحم کند.
منابع:
https://www.nhs.uk/conditions/miscarriage/symptoms/