ولوودینیا یا درد مزمن ناحیه اطراف واژن
منظور از ولوودینیا (Vulvodynia) درد یا ناراحتی مزمن در اطراف دهانه واژن (فرج یا وُلوا (vulva)) است که هیچ دلیل قابل شناسایی برای آن وجود ندارد و حداقل سه ماه طول می‌کشد. درد، سوزش یا تحریک مرتبط با این وضعیت می‌تواند نشستن طولانی‌مدت یا داشتن رابطه جنسی را برای بیمار غیرممکن کند.
تخمین زده می‌شود که حدود 16 درصد از زنان در دوره‌ای از زندگی خود درد یا سوزش در ناحیه فرج را تجربه کرده‌اند. اگر مبتلا به ولوودینیا هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید. زیرا گزینه‌های درمانی برای کاهش ناراحتی وجود دارند. پزشک ممکن است بتواند علت درد فرج را حین معاینه تشخیص دهد. در ادامه به علائم، علل و نحوه تشخیص و درمان اشاره خواهیم کرد.
علائم ولوودینیا
فرج بافت اطراف دهانه واژن است که از چین‌های بیرونی به نام لابیا ماژور و چین‌های داخلی به نام لابیا مینور تشکیل شده است. از سایر قسمت‌های آن می‌توان به دهلیز که به دهانه واژن منتهی می‌شود و کلیتوریس، یک عضو بسیار حساس در بالای فرج، اشاره کرد.
اگرچه بسیاری از زنان در مقطعی از زندگی خود درد و ناراحتی در ناحیه فرج را تجربه می‌کنند اما زمانی‌که درد بیش از سه ماه ادامه داشته باشد و علت مشخصی نداشته باشد، ولوودینیا نامیده می‌شود.
بیشتر زنان مبتلا به درد فرج احساس سوزش، خارش، تحریک، درد یا ناراحتی ضربان‌دار در ناحیه واژن را گزارش می‌کنند. گاهی نیز شدت درد ثابت است و تنها زمانی احساس می‌شود که در اثر برقراری رابطه جنسی، استفاده از تامپون، نشستن طولانی‌مدت، ورزش کردن و پوشیدن شلوار تنگ، بر این ناحیه فشار وارد شود. به طور کلی، از انواع ولوودینیا یا درد فرج می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ولوودینیا عمومی. باعث احساس درد در سراسر ناحیه فرج می‌شود. معمولا به‌صورت خود‌به‌خود شروع می‌شود و می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه یابد.
- ولوودینیا موضعی. دردی که در اطراف ناحیه خاصی از فرج متمرکز می‌شود. اغلب به‌صورت ناگهانی ظاهر و سپس ناپدید می‌شود.
- ولویت دوره‌ای. دردی که با سیکل قاعدگی زنان می‌آید و می‌رود.
- وستیبولودینیا. این درد در دهانه یا دهلیز واژن بروز می‌کند. معمولا با لمس آرام یا درد تحریک‌شده در نواحی دیگر ایجاد می‌شود.
بنابراین، درد ناشی از ولوودینیا می‌تواند بر یک نقطه خاص از فرج تأثیر بگذارد یا ممکن است در ناحیه وسیع‌تری از جمله کلیتوریس، اطراف مجرای ادرار و پرینه، مونس پوبیس (تپه ونوس)، بالای پاها و حتی قسمت داخلی ران احساس شود. ممکن است ثابت یا متناوب باشد.
درد دائمی که همیشه رخ می‌دهد به‌عنوان ولوودینیا تحریک‌نشده شناخته می‌شود. در ولوودینیا تحریک‌شده حتما یک عامل خارجی مانند لمس یا فشار وجود دارد.
جالب است بدانید که بافت فرج در اکثر افراد مبتلا به ولوودینیا سالم و طبیعی به نظر می‌رسد و علائمی از التهاب یا عفونت در آن مشاهده نمی‌شود. در این شرایط ولوودینیا یک وضعیت نوروپاتیک است، به این معنی که درد در اثر سیگنالینگ غیرطبیعی رشته‌های عصبی در ناحیه فرج بروز می‌کند. در واقع پایانه‌های عصبی بیش‌ازحد حساس شده‌اند.
علل موثر در بروز ولوودینیا
اصولا درد فرج ناشی از عفونت‌ها، مشکلات عصبی، بیماری‌های التهابی و نئوپلاسم‌هایی مانند کارسینوم سلول سنگفرشی است. درحالی‌که در ولوودینیا علت دقیق درد فرج ناشناخته است. هنوز پزشکان نمی‌دانند چه چیزی باعث بروز آن می‌شود، اما معتقد هستند که فاکتورهای خطر زیر احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهند:
- آسیب یا تحریک اعصاب نواحی اطراف فرج (در اثر مشکلات نوروپاتیک)
- تراکم بالای رشته‌های عصبی حس‌کننده درد در ناحیه فرج
- سطوح بالای مواد التهابی در ناحیه فرج
- حساسیت بیش‌ازحد ناحیه فرج در اثر عوامل ژنتیکی (ارثی)
- مشکلات اسکلتی عضلانی مانند اسپاسم و ضعیف بودن عضلات کف لگن (چراکه این عضلات از رحم، مثانه و روده حمایت می‌کنند)
- واکنش غیرمعمول یا طولانی‌مدت بدن به عفونت، تروما یا سایر عوامل محیطی
- تغییرات هورمونی
- ابتلا به سندرم‌های درد مانند سندرم مثانه دردناک، فیبرومیالژیا، سندرم روده تحریک‌پذیر و اختلال گیجگاهی فکی
عوامل دیگری که باعث افزایش حساسیت در ناحیه فرج و واژن می‌شوند عبارتند از:
- عفونت‌های قارچی مکرر
- عفونت‌های مقاربتی (STIs)
- تحریک بخش خارجی اندام تناسلی در اثر مصرف صابون، محصولات بهداشتی زنانه یا شوینده‌های لباس
- بروز بثورات در ناحیه تناسلی
- لیزردرمانی یا سابقه جراحی در ناحیه فرج
- هورمون‌درمانی
- تحریک عصبی، آسیب یا اسپاسم عضلانی در ناحیه لگن
- دیابت
- وضعیت پیش‌سرطانی یا ابتلا به سرطان دهانه رحم
از محرک‌های وستیبولودینیا می‌تواند به موارد زیر اشاره کرد:
- برقراری رابطه جنسی
- قرار دادن تامپون
- معاینه ناحیه تناسلی توسط پزشک
- نشستن طولانی‌مدت
- پوشیدن لباس زیر یا شلوار تنگ
- انجام فعالیت‌هایی مانند دوچرخه‌سواری یا اسب‌سواری
ولوودینیا را می‌توان با سایر مشکلات ولوواژینال، مانند تنش مزمن یا اسپاسم عضلات ناحیه فرج به نام واژینیسموس اشتباه گرفت. به‌همین‌دلیل، باید توسط پزشک متخصص زنان و زایمان بررسی و تشخیص داده شود.
عوارض ولوودینیا
درد اغلب به طور ناگهانی شروع می‌شود و ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد. ولوودینیا تهدیدی برای زندگی نیست، اما ناراحتی ناشی از آن می‌تواند فرد را از انجام برخی فعالیت‌های عادی یا داشتن یک خواب آرام باز دارد. هم‌چنین می‌تواند منجر به بروز اضطراب یا افسردگی شود.
اخیرا یک مطالعه نشان داد که 60 درصد از زنان مبتلا به ولوودینیا قادر به برقراری رابطه جنسی نیستند یا ترس آنها از احساس درد در حین برقراری رابطه جنسی ممکن است باعث اسپاسم در عضلات اطراف واژن (واژینیسموس) شود.
زنان مبتلا به ولوودینیا می‌توانند بارداری طبیعی داشته باشند و در برخی موارد، سطح درد در دوران بارداری کاهش می‌یابد. با این حال، احتمال بیشتری برای زایمان سزارین دارند. به‌همین‌دلیل، درمان یا کنترل آن تحت نظر پزشک اهمیت زیادی دارد.
راهکارهایی برای پیشگیری از بروز ولوودینیا
اقداماتی‌‌که می‌توانند خطر تحریک و بروز درد در ناحیه فرج و واژن را کاهش دهند، عبارتند از:
- لباس زیر 100 درصد نخی بپوشید، زیرا نخ نسبت به مواد مصنوعی قدرت جذب رطوبت بیشتری دارد. از پوشیدن لباس زیر در رختخواب خودداری کنید.
- لباس زیر و شلوارهای گشاد بپوشید.
- ناحیه فرج را فقط با آب تمیز کنید. از مصرف صابون‌ها، شامپوها و محصولات معطری که می‌توانند محرک‌کننده باشند خودداری کنید.
- از نشستن طولانی‌مدت و شستشوی زیاد اندام تناسلی خودداری کنید.
- از مصرف تامپون و نوار بهداشتی حاوی دئودورانت پرهیز کنید. در عوض، محصولات بهداشتی زنانه بدون عطر را انتخاب کنید.
- از دستمال مرطوب برای تمیز کردن اندام تناسلی و دوش واژینال استفاده نکنید.
- در حین برقراری رابطه جنسی از روان‌کننده واژن استفاده کنید، به‌خصوص اگر خشکی واژن دارید.
- اگر جنس پوست شما خشک است، پس از حمام کردن به‌آرامی یک لایه نازک از وازلین را روی فرج بمالید تا رطوبت آن حفظ و یک لایه محافظ به پوست اضافه شود.
- پس از ادرار کردن، فرج خود را به‌آرامی بشویید و خشک کنید. بدن خود از سمت جلو به عقب پاک کنید تا میکروب‌ها را از مقعد به سمت واژن منتقل نکنید.
اگر مشکوک به عفونت واژن هستید، مهم است که به سرعت آن را تشخیص داده و درمان کنید. البته اگر به نظر می‌رسد که هرگونه روش درمانی باعث بدتر شدن وضعیت شما می‌شود، با پزشک مشورت کنید.
نحوه صحیح تشخیص ولوودینیا
قبل از تشخیص ولوودینیا، پزشک سوالاتی در مورد سابقه پزشکی و جراحی و وضعیت روابط جنسی شما می‌پرسد و تمایل دارد از محل و شدت درد و سایر علائم شما آگاه شود.
حتما با دقت در مورد نوع درد و شدت آن، اینکه از چه زمانی شروع شده است، آیا به‌تدریج یا ناگهانی شروع می‌شود و دقیقا کجا و چند وقت یکبار بروز می‌کند، صحبت کنید. اگر سابقه عفونت‌های واژن یا خشکی واژن دارید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
برای ارزیابی دقیق‌تر محل و شدت درد، ممکن است پزشک نواحی اطراف فرج را در تماس با یک سواب پنبه‌ای مرطوب قرار دهد. در مرحله بعد برای تشخیص قطعی نیاز به معاینه لگن است. در این حین پزشک به‌صورت بصری بخش خارجی اندام تناسلی و واژن را از نظر علائم التهاب، عفونت یا سایر علائم معاینه می‌کند. ممکن است از یک ذره‌بین مخصوص برای انجام کولپوسکوپی استفاده کند.
حتی اگر شواهد بصری برای عفونت وجود نداشته باشد، پزشک ممکن است نمونه‌ای از سلول‌های واژن شما را برای آزمایش عفونت مانند عفونت قارچی یا واژینوز باکتریایی بگیرد و آن را به آزمایشگاه ارسال کند. برای بررسی سطوح استروژن، پروژسترون و تستوسترون، نیاز است یک آزمایش خون انجام شود. زیرا گاهی تغییرات هورمونی عامل بروز ولوودینیا است.
درصورتی‌که پزشک در حین معاینه لگن متوجه وجود یک ضایعه یا بافت غیرطبیعی شود، احتمالا از بافت مورد نظر نمونه‌برداری و آن را به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می‌کند.
انواع روش‌های درمان ولوودینیا
اگر به طور مرتب در ناحیه فرج درد دارید، با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است به‌دلیل یک بیماری زمینه‌ای باشد که نیاز به درمان دارد. به عنوان مثال، اگر عفونت واژن باعث ولوودینیا شده باشد، پزشک با انواع آنتی‌بیوتیک آن را درمان خواهد کرد. اگر درد شما ناشی از واکنش آلرژیک به یک محصول بهداشتی باشد، پزشک به شما توصیه می‌کند که استفاده از آن محصول را متوقف کنید. هم‌چنین ممکن است یک کرم ضد‌التهاب تجویز کند.
در واقع هدف از درمان ولوودینیا تسکین علائم است و یافتن روش مناسب ممکن است کمی زمان ببرد. زیرا در اغلب موارد تشخیص علت دقیق بروز آن مشکل است. از گزینه‌های درمانی رایج می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تجویز داروهای خوراکی. استروئیدها، داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای (TCAs) یا ضدتشنج و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین نوراپی‌نفرین (SNRIs) می‌توانند با مسدود کردن گیرنده‌های درد به کاهش درد مزمن کمک کنند. آنتی‌هیستامین‌ها ممکن است خارش را کاهش دهند.
- تجویز بی‌حس‌کننده‌های موضعی. داروهایی مانند پماد لیدوکائین می‌توانند علائم را به طور موقت تسکین دهند. پزشک ممکن است استفاده از لیدوکائین را 30 دقیقه قبل از مقاربت جنسی برای کاهش ناراحتی شما توصیه کند. در مورد استفاده از سایر کرم‌ها، لوسیون‌ها و ژل‌های بی‌حس‌کننده یا کرم‌های هورمونی موضعی حاوی استروژن و تستوسترون در ناحیه فرج با پزشک خود مشورت کنید. زیرا برخی از آنها باعث افزایش حساسیت می‌شوند.
- بیوفیدبک. در بیوفیدبک حسگرهایی در واژن قرار می‌گیرند و تکانه‌هایی را ارسال می‌کنند تا به شما کمک کنند عضلات کف لگن خود را تقویت کنید و به شما یاد می‌دهند چگونه آنها را آرام کنید. در واقع این روش درمانی می‌تواند با آموزش نحوه شل کردن عضلات لگن و کنترل واکنش بدن به علائم، به کاهش درد کمک کند.
- درمان رفتاری‌شناختی. نوعی درمان روانشناختی برای کمک به مدیریت درد مزمن است. معمولا توسط روانشناس یا روانپزشک انجام می‌شود.
- بلاک عصبی. زنانی‌که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهد و همچنان درگیر درد طولانی‌مدت هستند، ممکن است از این روش بهره‌مند شوند. در طی آن بی‌حس‌کننده موضعی، کورتیکواستروئید و مواد دیگر در داخل یا کنار اعصابی که سیگنال‌های درد را منتقل می‌کنند (در این مورد اعصاب فرج تا ستون فقرات) تزریق می‌شوند تا منجر به بی‌حسی اعصاب آن ناحیه شوند.
- تمرینات ورزشی. بسیاری از زنان مبتلا به ولوودینیا در عضلات کف لگن که از رحم، مثانه و روده حمایت می‌کند، دچار اسپاسم هستند. در این وضعیت انجام ماساژ و ورزش‌هایی برای شل کردن آن عضلات واقعا در کنترل درد موثر است.
- عمل جراحي. در موارد ولوودینیا یا وستیبولودینیا، انجام جراحی وستیبولکتومی برای برداشتن پوست و بافت تحریک‌شده و دردناک، درد را در برخی از زنان تسکین می‌دهد. معمولا عمل جراحی به‌عنوان آخرین روش در نظر گرفته می‌شود.
دو تکنیکی که در حال حاضر در حال بررسی هستند، تحریک عصبی و پمپ انفوزیون نخاعی هستند. تحریک عصبی شامل ارسال سیگنال‌های الکتریکی با ولتاژ پایین به یک عصب خاص است. این کار می‌تواند احساس سوزن‌سوزن شدن را جایگزین درد مزمن ناحیه فرج کند.
پمپ انفوزیون نخاعی دستگاهی است که در داخل نخاع کاشته می‌شود و می‌تواند دوز کم دارو را به نخاع و ریشه‌های عصبی برساند. این کار ممکن است درد را برای همیشه تسکین دهد. با این وجود، هنوز شواهد محدودی در مورد استفاده از این اقدامات برای مدیریت و درمان ولوودینیا وجود دارد. اخیرا استفاده از طب سوزنی نیز رایج شده است. در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.
درمان‌های خانگی ولوودینیا
توجه به نکات مشخصی در خانه، ممکن است به شما در مدیریت علائم کمک کند. در صورت بروز ولوودینیا، اولین قدم این است که استفاده از هرگونه محرک مانند صابون‌های معطر را متوقف کنید. عدم استفاده از تامپون یا پدهای بهداشتی غیرپنبه‌ای و حاوی عطر نیز واقعا موثر است.
قرار دادن کمپرس سرد یا بسته ژل خنک‌کننده روی اندام تناسلی ممکن است باعث تسکین فوری و کوتاه‌مدت درد و خارش شود. در مرحله بعد توصیه می‌کنیم که دو تا سه بار در روز، به مدت 5 تا 10 دقیقه در آب ولرم (نه داغ) یا خنک حاوی نمک اپسوم یا بلغور جو دوسر بنشینید.
از پوشیدن جوراب شلواری و لباس زیر نایلونی خودداری کنید. لباس‌های تنگ جریان هوا را در ناحیه تناسلی محدود می‌کنند و اغلب منجر به افزایش دما و رطوبت می‌شوند که م‌تواند باعث تحریک فرج شود. بهتر است لباس نخی بپوشید و سعی کنید شب‌ها بدون لباس زیر بخوابید.
از انجام فعالیت‌هایی که بر فرج شما فشار می‌آورند، مانند دوچرخه‌سواری یا اسب‌سواری اجتناب کنید. شستن ناحیه دردناک فرج با شدت زیاد یا به‌صورت مکرر می‌تواند باعث افزایش درد، سوزش و خارش شود. در عوض بهتر است بعد از ادرار کردن فرج خود را به‌آرامی با آب تمیز کنید و سپس آن را خشک کنید.
اگر از نظر جنسی فعال هستید، قبل از برقراری رابطه جنسی از یک لوبریکانت یا روان‌کننده استفاده کنید. البته بهتر است از روان‌کننده‌هایی که حاوی الکل، اسانس، عطر یا مواد خنک‌کننده پوست هستند استفاده نکنید. سکس‌درمانی یا زوج‌درمانی ممکن است به شما و همسرتان کمک کند تا با تأثیر ولوودینیا بر رابطه خود کنار بیایید.
ازآنجایی‌که استرس می‌تواند در بروز ولوودینیا نقش داشته باشد، چه به‌عنوان یک محرک یا یک پیامد، مدیریت استرس با یوگا، مدیتیشن، ماساژ و غیره ممکن است به کاهش علائم کمک کند.
اخیرا مشخص شده است که تغییر در رژیم غذایی روی بهبود وضعیت زنان مبتلا به ولوودینیا موثر است. به‌همین‌دلیل، توصیه می‌کنیم مصرف مواد غذایی محرک و حاوی کافئین و قند فراوان و مواد غذایی اسیدی و فرآوری‌شده را محدود یا متوقف کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
مهم است که در مورد ولوودینیا آشکارا با پزشک خود صحبت کنید. زیرا درد فرج می‌تواند بر سبک زندگی و روابط شما منفی تأثیر بگذارد. پزشک می‌تواند به شناسایی علت اصلی درد و رد سایر عوامل مانند عفونت‌های قارچی یا باکتریایی، تبخال تناسلی، بیماری‌های پوستی، یائسگی، نوروپاتی ناشی از دیابت و غیره کمک کند، تا بتوانید درمان یا راه‌هایی برای کمک به مدیریت درد را شروع کنید.
سخن آخر
بنابراین، ولوودینیا یا احساس درد و ناراحتی در ناحیه فرج، یک وضعیت ناراحت‌کننده است که می‌تواند به یک مشکل طولانی‌مدت تبدیل شود. خوشبختانه می‌توان کارهای زیادی برای کمک به تسکین درد انجام داد. مشورت با پزشک متخصص زنان و زایمان یا پزشک متخصص درد می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری در این زمینه در اختیار شما بگذارد.
منابع:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/vulvodynia/symptoms-causes/syc-20353423
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!