دیواره واژن می‌تواند به دلایل مختلفی تغییر کند و منجر به خشکی واژن، احساس درد در حین مقاربت یا کاهش لذت جنسی شود. برخی از زنان پس از یائسگی خشکی واژن را تجربه می‌کنند یا متوجه می‌شوند که با افزایش سن و پس از زایمان واژن حالت ارتجاعی کمتری پیدا می‌کند. این مسائل ممکن است منجر به بروز عفونتهای مکرر واژن شوند.
برای زنان مبتلا به خشکی واژن، استروژندرمانی معمولا بهعنوان یک گزینه ارائه می‌شود. متاسفانه این روش همیشه موثر نیست و برای زنانی که سرطان سینه یا تخمدان دارند توصیه نمیشود. در این شرایط درمان خشکی واژن با لیزر یک انتخاب ارجح است. بسیاری از مطالعات نیز اثربخشی این روش را تایید کردهاند.
در طی درمان خشکی واژن با لیزر، یک سیلندر باریک در واژن قرار میگیرد و تابش نور لیزر بریدگیهای میکروسکوپی کمعمقی در پوست واژن ایجاد می‌کند که باعث بهبودی و بازسازی بافت آن می‌شود. تجربه نشان داده است که روشی سریع و بدون درد است. در ادامه به جزئیات بیشتر آن اشاره خواهیم کرد.
خشکی واژن چیست؟
به طور معمول، لایه نازکی از رطوبت دیواره واژن را میپوشاند که به ضخیم و الاستیک نگهداشتن آن و کاهش اصطکاک هنگام برقراری رابطه جنسی کمک می‌کند. علاوه بر این، رطوبت یک محیط قلیایی ایجاد می‌کند که اسپرم می‌تواند در آن زنده بماند.
خشکی واژن زمانی اتفاق میافتد که بافت داخلی واژن در اثر عدم وجود رطوبت خشک و نازک شده باشد. این مساله می‌تواند باعث احساس درد در هنگام نشستن، ورزش، ادرار کردن و مقاربت جنسی شود.
اگرچه خشکی واژن در هر سنی رخ میدهد اما این بیماری بعد از شروع دوران یائسگی زمانیکه سطح هورمون استروژن کاهش می‌یابد، شایع‌تر است. زیرا هورمون استروژن به مرطوب و سالم نگهداشتن پوشش داخلی واژن کمک می‌کند. سطوح پایین استروژن باعث می‌شود دیواره‌های واژن نازک و خشک شوند. یک وضعیت رایج یائسگی که آتروفی واژن نامیده می‌شود.
اصولا با آتروفی یا تحلیل دیواره واژن سلولهای کمتری برای ایجاد رطوبت باقی می‌مانند و بههمین دلیل بروز خشکی واژن طبیعی است. طبق آمار حدود 17% درصد از زنان در سراسر جهان درگیر این مشکل هستند.
دلایل احتمالی خشکی واژن چیست؟
در بسیاری از موارد، خشکی واژن زمانی اتفاق میافتد که سطح استروژن کاهش یابد. این مساله به طور طبیعی با افزایش سن یا در دوران یائسگی رخ میدهد. یائسگی زمانی است که دوره قاعدگی شما به پایان میرسد و دیگر نمیتوانید باردار شوید.
هنگامیکه سطح استروژن کاهش می‌یابد، پوست و بافتهای فرج و واژن نازک، خشک و سست می‌شوند. البته برخی از شرایط سلامتی یا روشهای درمانی مانند موارد زیر نیز عامل خشکی واژن هستند:
- شیردهی و زایمان
- مصرف قرص‌های ضد بارداری
- درمان سرطان سینه یا تخمدان با شیمیدرمانی، هورموندرمانی و پرتودرمانی به لگن
- دیابت
- مصرف داروهای ضداستروژن (برای درمان فیبروم رحم یا اندومتریوز)، برخی داروهای ضدافسردگی و آنتیهیستامینها (برای درمان خارش چشم و آبریزش بینی)
- برداشتن تخمدانها (اوفورکتومی)
- برداشتن رحم (هیسترکتومی)
- سندرم شوگرن (یک اختلال خودایمنی که می‌تواند باعث خشکی در سراسر بدن شود)
- استفاده از صابونها و اسپریهای معطر و شستشو مداوم اطراف یا داخل واژن با دوش واژینال
- سیگار کشیدن
- افسردگی
- استرس بیشازحد
- ورزش حرفهای و سخت
خشکی واژن چه علائمی دارد؟
خشکی واژن معمولا در هنگام دخول جنسی آشکار می‌شود. چراکه در این شرایط، اصطکاک (یا مالش) در طول رابطه جنسی می‌تواند باعث درد و ناراحتی شود. اگرچه استفاده از لوبریکانت یا روانکنندههای بر پایه آب می‌تواند کمککننده باشد، اما اثرات موقتی دارد و برای درمان قطعی باید از دارودرمانی و لیزردرمانی استفاده کنید.
متأسفانه، رابطه جنسی دردناک می‌تواند منجر به از دست دادن علاقه به این مساله یا کاهش صمیمیت با شریک زندگی شود. هر چقدر هم که ممکن است شرمآور باشد، علائم خود را با پزشک و شریک زندگی خود در میان بگذارید تا آنها بتوانند به شما کمک کنند. از دیگر علائم خشکی واژن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس درد، سوزش و خارش در فرج‌ها و واژن
- خونریزی بعد از برقراری رابطه جنسی بهدلیل باز شدن بافت دیواره واژن
- بروز عفونتهای مکرر دستگاه ادراری یا عفونتهای مخمری واژینال
- تکرر ادرار
- عدم تمایل به برقراری رابطه جنسی
کاهش رطوبت در واژن منجر به بروز خشکی در ناحیه فرج (دستگاه تناسلی خارجی) می‌شود. این بدان معناست که هنگام پوشیدن لباس زیر یا در حین انجام فعالیت‌های عادی مانند راه رفتن یا نشستن ممکن است احساس خارش یا سوزش کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
خشکی واژن بهندرت نشاندهنده یک بیماری جدی است. اما اگر ناراحتی بیش از چند روز طول کشید یا در حین مقاربت احساس ناراحتی کردید، بهدنبال درمان باشید. در صورت عدم درمان، خشکی واژن می‌تواند باعث ایجاد زخم یا ترک در بافتهای پوششی واژن شود و با بروز عفونت (در اثر تکثیر باکتری یا قارچ) وضعیت را بدتر کند.
اگر این وضعیت با خونریزی شدید واژن همراه است، فورا بهدنبال مراقبتهای پزشکی باشید. در طول معاینه، پزشک ممکن است دیواره‌های واژن را برای ارزیابی میزان نازک شدن یا پارگی پوست آن معاینه کند. همچنین ممکن است از ترشحات واژن نمونهبرداری کند تا با انجام آزمایش وجود باکتریهای مضر شناسایی شود. انجام آزمایشهای هورمونی نیز می‌تواند تعیین کند که شما در دوران یائسگی هستید یا خیر.
خشکی واژن با چه راهکارهایی تشخیص داده می‌شود؟
اگرچه پزشک متخصص زنان می‌تواند خشکی واژن را براساس سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی بدن شما تشخیص دهد، اما برای یافتن علت اصلی لازم است به پرسشهایی در مورد علائم و داروهایی که مصرف میکنید پاسخ دهید. همچنین برای انجام آزمایشهای زیر اقدام کنید:
- معاینه لگن برای مشاهده بافت داخل واژن که ممکن است نازک، خشک و قرمز شده باشد
- آزمایش خون برای بررسی احتمال کاهش هورمون استروژن یا تشخیص مشکلات سلامتی دیگر
خشکی واژن چگونه درمان می‌شود؟
خوشبختانه امروزه راهکارهای زیادی مانند دارودرمانی و لیزردرمانی برای درمان خشکی واژن و تسکین مقاربت دردناک (دیسپارونی) مرتبط با آن وجود دارد. در ادامه به جزئیات هرکدام اشاره خواهیم کرد.
دارودرمانی
برخی از داروها با عمل کردن مانند هورمون استروژن یا جایگزین کردن این هورمون، میتوانند به بهبود علائم خشکی واژن کمک کنند. البته در صورت ابتلا خانم به سرطان تخمدان یا سینه یا خطر بالای ابتلا وی به این بیماریها، امکان تجویز آنها وجود ندارد. زیرا فرآیند رشد تومور را تسریع می‌کنند. از انواع داروهای هورمونی برای تسکین خشکی واژن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کرم، حلقه یا شیاف استروژن با دوز پایین: کرمها و شیافها مستقیما با استفاده از اپلیکاتور در واژن شما قرار میگیرند. بیشتر آنها برای استفاده روزانه تجویز می‌شوند تا زمانیکه تسکین پیدا کنید، سپس در صورت نیاز بهصورت هفتگی استفاده می‌شوند. حلقههای حاوی استروژن تا سه ماه در واژن قرار میگیرند و سپس تعویض می‌شوند.
- تعدیلکننده انتخابی استروژن (SERM): این دارو از بهصورت خوراکی مصرف می‌شود. مانند استروژن در بدن شما عمل می‌کند و به درمان رابطه جنسی دردناک مرتبط با آتروفی واژن کمک می‌کند.
- دهیدرو اپی آندروسترون (DHEA): یک شیاف واژینال است که با عملکردی مشابه هورمون استروژن به بهبود رابطه جنسی دردناک در افراد یائسه کمک می‌کند.
همزمان با تجویز داروهای ذکر شده، معمولا پزشک مصرف روانکنندهها (لوبریکانتها) یا مرطوبکنندههای واژن را نیز توصیه می‌کند. اغلب آنها بدون نسخه در دسترس هستند و می‌توانید از داروخانه خریداری کنید. در واقع، این داروهای موضعی با پر کردن بافت واژن و مرطوب کردن آن میتوانند به کاهش درد در حین برقراری رابطه جنسی کمک کنند. قابل ذکر است که شما اجازه استفاده از مرطوبکنندههای صورت یا بدن را برای ناحیه واژن ندارید. زیرا ممکن است با علائم حساسیت یا آلرژی مواجه شوید.
هر چند روز یکبار مرطوب‌کننده واژن را به داخل واژن خود بمالید تا پوشش واژن شما سالم بماند. برای کاهش ناراحتی، درست قبل از برقراری رابطه جنسی از روانکننده استفاده کنید. اگرچه روانکنندههای بر پایه سیلیکون و روغن نیز وجود دارند، اما توصیه میکنیم برای پیشگیری از تحریک بیشتر پوشش ناحیه واژن از روانکنندههای واژن بر پایه آب استفاده کنید. با توجه به اینکه روانکنندههای روغنی میتوانند به کاندوم آسیب برسانند و با وجود استفاده از کاندوم احتمال باردار شدن وجود دارد.
برخی از متخصصان معتقد هستند که روغنهای طبیعی مانند روغن هسته انگور، زیتون، آفتابگردان یا روغن نارگیل ممکن است یک درمان خانگی بیخطر برای خشکی واژن باشند. بهخصوص اگر قبل از برقراری رابطه جنسی استفاده شوند. در کنار آن افزایش مصرف آب و مایعات برای هیدراته نگهداشتن بدن نیز واقعا موثر است.
با توجه به اینکه هورموندرمانی برای همه خانم‌ها روشی موثر نیست و استفاده از روانکنندهها یا مرطوبکنندههای واژن اثرات موقتی دارد، پیشنهاد میکنیم در مورد درمان قطعی خشکی واژن با لیزر (لیزر مونالیزا تاچ) با پزشک متخصص زنان خود صحبت کنید.
لیزردرمانی
هنگامیکه کرم‌های استروژن و سایر درمان‌های موضعی مؤثر نیستند، لیزر مونالیزا تاچ یک گزینه درمانی غیرتهاجمی است که می‌تواند خشکی واژن و سایر علائم مربوط به یائسگی را تسکین دهد. در واقع، این مداخله غیرهورمونی با تحریک پوشش واژن برای بازسازی، تا حد زیادی به بازگرداندن کیفیت بافت واژن به سطوح قبل از یائسگی و خشکی واژن کمک می‌کند.
اصولا درمان خشکی واژن با لیزر برای زنان یائسه و همچنین زنان مبتلا به سرطان سینه که خشکی واژن را پس از شیمیدرمانی یا هورموندرمانی تجربه می‌کنند، روشی ایدهآل است که حتی می‌تواند بر بهبود تولید استروژن نیز تأثیر بگذارد. مدت طولانی است که این فناوری توسط سازمان غذا و داروی ایالت متحده آمریکا (FDA) تایید شده است.
در اصل لیزر مونالیزا تاچ یک لیزر CO2 فرکشنال است. سالهاست که در سایر زمینههای پزشکی به ویژه برای درمان برخی از بیماریهای پوستی، ناهنجاریهای پیشسرطانی دهانه رحم و زگیل تناسلی از این نوع لیزر استفاده می‌شود.
قبل از لیزردرمانی خشکی واژن لازم نیست کار خاصی انجام دهید. ابتدا پزشک برای تابش نور لیزر در ناحیه واژن از شما میخواهد که به فرم معاینه لگن روی صندلی مخصوص بنشینید. در حین عمل احساس درد نخواهید کرد، با این وجود ممکن است از کرم بیحسکننده موضعی برای شما استفاده شود.
در طول این عمل، پزشک متخصص زنان ابتدا به بخش خارجی واژن نور لیزر را میتاباند و سپس یک میله باریک (با عنوان پروب) را در واژن وارد می‌کند تا با دقت بالا تابش روی پوشش داخلی واژن نیز انجام شود.
قدرت نور لیزر و گرمای حاصل از آن باعث می‌شود که خراشهای ریزی روی دیواره واژن ایجاد شود. این مساله روی تحریک ایجاد رگهای خونی جدید و بهبود تولید الاستین و کلاژن برای ترمیم دیواره‌های واژن واقعا موثر است. در واقع سلولهای قدیمی در اثر تابش نور لیزر آسیب میبینند و مجبور به بازسازی می‌شوند.
بهتر است بدانید که لیزر مونالیزا تاچ علاوهبر تسکین خشکی واژن، کاهش درد و ناراحتی و سایر علائم مرتبط با سطوح پایین استروژن یک عمل زیبایی نیز است و می‌تواند تا حدی بهعنوان «جوانسازی واژن» برای سفت کردن واژن یا دادن ظاهری جوانتر به آن عمل کند. بهخصوص اینکه بعد از انجام این روش، گاهی اسکارها یا جای زخمهای ناخوشایند کانال واژن ناشی از زایمان طبیعی نیز بهبود پیدا می‌کنند.
معمولا برای رسیدن به نتایج قطعی، به چند جلسه لیزدرمانی نیاز است؟
اگرچه اغلب خانم‌ها بلافاصله بعد از اولین جلسه متوجه بهبود وضعیت خود می‌شوند، اما طبق تجربه برای دریافت نتایج قطعی به سه تا چهار جلسه درمانی نیاز است. جلساتی که با فاصله 4 تا 6 هفته از هم برنامهریزی می‌شوند و هر جلسه نهایتا 5 تا 10 دقیقه طول میکشد. البته برخی از خانم‌ها به جلسات درمانی بیشتری نیاز دارند.
نتایج حدود 18 ماه تا 2 سال باقی می‌مانند. بههمیندلیل، پزشکان توصیه می‌کنند که خانم‌ها برای حفظ اثرات درمانی خشکی واژن هر 12 تا 18 ماه یکبار برای انجام مجدد این روش طی یک جلسه اقدام کنند.
خطرات و عوارض احتمالی درمان خشکی واژن با لیزر مونالیزا تاچ چیست؟
اگرچه برخی از خانم‌ها بعد از لیزردرمانی احساس درد یا ناراحتی، تورم و لکه بینی خفیفی دارند، اما نیاز به بستری شدن نیست. معمولا بعد از گذشت 1 تا 2 روز این عوارض موقت بهصورت خودبهخود برطرف می‌شوند. می‌توانید پس از گذشت دو روز فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرید، اگرچه باید پنج تا هفت روز از انجام فعالیت جنسی خودداری کنید.
بسته به سطح درمان، پزشک ممکن است یک دستورالمل شخصی برای شما توصیه کند که ممکن است شامل اجتناب از رابطه جنسی یا استفاده از تامپون برای مدت طولانی‌تر باشد.
آیا شواهد علمی در مورد اثرات مثبت درمان خشکی واژن با لیزر وجود دارد؟
یک کارآزمایی کوچک که در ژوئیه 2021 توسط مجله یائسگی بهصورت آنلاین منتشر شد، نشان داد که لیزر CO2 فرکشنال و استروژندرمانی موضعی هر دو درمان‌های موثری برای رفع علائم یائسگی مربوط به آتروفی ولوواژینال هستند که باعث نازک‌تر شدن و شکننده‌تر شدن فرج و پوست واژن می‌شود.
محققان تصمیم گرفتند این دو روش درمانی را بهعنوان راهکارهایی برای درمان علائم خشکی واژن پس از یائسگی که بر واژن و فرج تأثیر میگذارند، مقایسه کنند. آنها 25 زن یائسه 50 تا 61 ساله را بررسی کردند. زنان به دو گروه تقسیم شدند. یک گروه داروهای موضعی استروژن را دریافت کرد و برای گروه دیگر لیزردرمانی با لیزر مونالیزا تاچ برای ایجاد آسیبهای ریز به بافت واژن بهمنظور تحریک رشد کلاژن جدید انجام شد.
محققان سپس میزان بهبود آتروفی بافت واژن و عملکرد جنسی را در هر گروه ارزیابی کردند و پیشرفت‌های قابل توجهی را در هر دو بخش برای هر دو گروه ثبت کردند. در نهایت آنها به این نتیجه رسیدند که اگرچه استروژندرمانی واژینال در برخی اقدامات بهتر عمل می‌کند اما لیزردرمانی یک درمان موثرتر و ماندگارتر برای رفع خشکی و آتروفی واژن است.
زیرا لیزردرمانی می‌تواند به میزان قابل توجهی به ضخیم شدن پوشش شکننده واژن، افزایش رطوبت و بهبود خشکی واژن، درد و علائم ادراری کمک کند. با این حال، در تعداد خیلی کمی از خانم‌ها با عوارض بالقوه و موقتی مانند بروز زخم، عفونت، درد و تغییر حس جنسی همراه بود.
سخن آخر
درست مانند هر قسمت دیگر بدن، ساختار واژن نیز با افزایش سن، زایمان طبیعی، شیردهی، مصرف برخی از داروها، شیمیدرمانی، هیسترکتومی، اوفورکتومی یا بروز بیماری های زمینهای تغییر می‌کند و مستعد خشکی، شکنندگی و نازک شدن می‌شود.
در این شرایط لازم است برای کنترل درد و عوارضی مانند عفونت، برای دارودرمانی یا لیزردرمانی تحت نظر پزشک متخصص زنان اقدام کنید. با توجه به اثرات عالی درمان خشکی واژن با لیزر مونالیزا تاچ، اگر کاندید مناسبی برای این روش هستید حتما در این زمینه با پزشک خود صحبت کنید.
اگرچه روشی گرانقیمت است، اما نمیتوان اثرگذاری قابل توجه آن را انکار کرد. با توجه به اینکه برخلاف هورموندرمانی، اکثر خانم‌ها امکان استفاده از آن را دارند و محدودیتی ندارد!
woman hands applying moisturizing cream to her skin
منابع:
https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/21027-vaginal-dryness
https://www.healthline.com/health/vaginal-dryness#causes
https://www.nhs.uk/conditions/vaginal-dryness/
https://www.menopause.org.au/health-info/fact-sheets/vaginal-laser-therapy
https://www.dukehealth.org/blog/new-noninvasive-treatment-vaginal-dryness