زایمان طبیعی بهتر است یا سزارین؟

زایمان طبیعی یا سزاین؛ یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های مادرانی که می‌خواهند اولین فرزند خود را به دنیا بیاورند انتخاب نوع زایمان است و آن هم به این دلیل است که اطلاعات کافی درباره زایمان طبیعی یا سزارین ندارند و تنها برخی باورهای نادرست را از زبان مردم شنیده‌اند که آن‌ها را با نگرانی‌هایی مواجه کرده است. ما در این مقاله قصد داریم به کمک دکتر ویدا یوسفیان جراح و متخصص زنان و زایمان تهران، اطلاعاتی درباره هر دو نوع زایمان طبیعی و سزارین و مزایا و معایب هر کدام از آن‌ها به شما بدهیم. چنانچه تمایل دارید در این زمینه اطلاعات بیشتری کسب کنید در ادامه با ما همراه باشید.

زایمان طبیعی یا سزارین؟

انتخاب نوع زایمان از دیدگاه پزشکان متخصص و مادران تقریبا متفاوت است. معمولا پزشکان با توجه به وضعیت کلی مادر و جنین درباره انتخاب نوع زایمان نظر می‌دهند که اغلب در صورت عدم وجود مشکل برای سلامتی مادر و جنین پیشنهاد آن‌ها زایمان طبیعی است. این در حالی است که مادران با توجه به تجربه خود و اطرافیان یا ترس و نگرانی‌هایشان از یک روش، برای انتخاب نوع زایمان تصمیم می‌گیرند. این حالت مخصوصا در مورد خانم‌هایی که اولین تجربه زایمانشان است بسیار رایج می‌باشد که البته انتخاب اکثر آن‌ها سزارین است و برای این انتخابشان هم دلایل مختلفی را ارائه می‌دهند.

اصلی‌ترین دلیل مادران برای انتخاب روش سزارین تحمل درد زیاد در زایمان طبیعی و بی‌حسی در سزارین است. علاوه بر این ترس از مشکلاتی مانند افتادگی و پارگی رحم و یا شل شدن ناحیه تناسلی نیز مواردی هستند که مادران را از زایمان طبیعی دور می‌کند. این در حالی است که کافیست در این مورد با یک پزشک متخصص مشورت کنید تا متوجه شوید که تمام این مشکلات با احتمال اندک و در موارد اندک اتفاق می‌افتند. اگر چه مادر در زایمان طبیعی درد زیادی را تحمل می‌کند و در سزارین دردی احساس نمی‌شود اما دوره بهبودی عمل سزارین نسبت به زایمان طبیعی طولانی‌تر است و فرد تا چند روز نمی‌تواند کارهای خود را به تنهایی انجام دهد.

علاوه بر این به گفته دکتر ویدا یوسفیان جراح و متخصص زنان در شهرک غرب، مشکلاتی مانند افتادگی و پارگی رحم را نمی‌توان به طور مستقیم به زایمان طبیعی نسبت داد بلکه این بیماری‌ها در نتیجه بارداری به وجود می‌آیند نه زایمان. همچنین گشاد شدن دهانه رحم و واژن در نتیجه زایمان طبیعی نیز یکی دیگر از باورهای اشتباه رایج است چرا که بافت واژن به گونه‌ای است که از انعطاف پذیری بالایی برخوردار است و پس از زایمان می‌تواند به حالت اولیه بازگردد. البته در صورت بروز حالت شلی در ناحیه تناسلی پس از زایمان با انجام ورزش‌های کگل به راحتی و تا 95 درصد می‌توان این مشکل را برطرف کرد اما در ایران مشکل شل شدن واژن به این دلیل زیاد است که معمولا خانم‌ها بعد از زایمان رسیدگی به خود را به کلی فراموش می‌کنند و از انجام ورزش و فعالیت دور می‌مانند.

*آیا در زایمان طبیعی به سر نوزاد فشار وارد می‌شود؟

بسیاری از مادران باردار به این دلیل سزارین را به زایمان طبیعی ترجیح می‌دهند که تصور می‌کنند در زایمان طبیعی به سر فرزندشان فشار وارد می‌شود اما این نگرانی تقریبا بی‌مورد است زیرا استخوان‌های سر جنین به گونه‌ای هستند که می‌توانند تغییر شکل پیدا کنند و بدون هیچ عارضه‌ای این فشار را تحمل کنند. تنها در حالتی احتمال بروز مشکل وجود دارد که سر جنین نسبت به لگن بزرگ باشد که در چنین حالتی برای مراقبت از سلامتی مادر و فرزند سزارین ضروری می‌شود.

چرا پزشکان زایمان طبیعی را پیشنهاد می‌دهند؟

معمولا پزشکان به جز در موارد خاص به اکثر خانم‌ها پیشنهاد می‌کنند که فرزندشان را از طریق زایمان طبیعی به دنیا بیاورند و برای این مورد هم دلایلی وجود دارد که در قسمت زیر به توضیح آن‌ها پرداخته‌ایم.

مزایای زایمان طبیعی نسبت به سزارین

• مادرانی که به صورت طبیعی زایمان می‌کنند بهبودی بسیار سریع‌تری دارند و روز بعد از زایمان می‌توانند به کارهای مربوط به خود و فرزندشان رسیدگی کنند در حالی که این کار در خانم‌هایی که عمل سزارین داشته‌اند تقریبا غیرممکن است و معمولا به چند روز استراحت نیاز دارند.
• بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده، در نوزادانی که از طریق عمل سزارین به دنیا می‌آیند نسبت به نوزادانی که به صورت طبیعی متولد می‌شوند احتمال ابتلا به بیماری‌هایی چون دیابت نوع یک، آسم و آلرژی بالاتر است. مشکلات تنفسی به این دلیل در میان نوزادان متولد شده از طریق سزارین رایج است که ریه‌های نوزاد در رحم مادر از مایع پر شده است و طی مراحل زایمان ریه‌ها این پیغام را دریافت می‌کنند که فرآیند تولید مایع را متوقف کنند و بعد از آن از آب خالی می‌شوند یا آن را جذب می‌کنند اما در سزارین انجام این فرآیند با مشکل مواجه می‌شود و معمولا به دنبال آن احتمال بروز مشکلات تنفسی بالا می‌رود.
• اگر چه در زایمان طبیعی معمولا دردهایی قبل و در حین زایمان احساس می‌شوند اما پس از زایمان دردها تمام می‌شوند و مشکل آن چنانی وجود نخواهد داشت با این وجود در سزارین با توجه به درد ادامه ‌دار ناشی از عمل لازم است تا چند روز مسکن مصرف شود.
• خانم‌هایی که زایمان طبیعی انجام می‌دهند با توجه به این که مانند سزارین درد ناشی از بخیه‌ها و فشارهای شکمی را ندارند بسیار زودتر از مادرانی که سزارین انجام داده‌اند سرپا می‌شوند و می‌توانند به فعالیت و ورزش بپردازند. به همین دلیل خیلی زودتر تناسب اندام خود را به دست می‌آورند.
• در زایمان طبیعی مادر می‌تواند حتی چند لحظه پس از زایمان، فرزند خود را در آغوش بگیرد و به او شیر بدهد که این باعث برقراری ارتباط بهتر میان مادر و فرزند می‌شود و از طرف دیگر با شیردهی در طول شبانه روز حدود 500 کالری سوزانده می‌شود.
• عمل سزارین، خطر به وجود آمدن مشکلات جدی مانند چسبندگی جفت و جفت سرراهی را در بارداری‌های آینده به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد.
• زنانی که سزارین می‌شوند نسبت به مادرانی که فرزندشان را به صورت طبیعی به دنیا می‌آورند لازم است که مدت زمان بیشتری در بیمارستان بمانند و معمولا نیازمند مراجعه مجدد به بیمارستان هستند در حالی که در زایمان طبیعی مدت زمان ماندن در بیمارستان کم‌تر است و مراجعه مجدد مگر در صورت وجود مشکل جدی لازم نیست.
• طی تحقیقی ثابت شده است که نوزادانی که به صورت طبیعی به دنیا می‌آیند از بهره هوشی بالاتری برخوردارند.
• پس از زایمان طبیعی، زایمان‌های آینده با درد کمتری همراه هستند و تولد نوزاد سریع‌تر انجام می‌شود.
• خطر بریدگی اندام‌های داخلی حفره شکم، خونریزی و به وجود آمدن لخته خون در زایمان طبیعی کمتر است.

به طور کلی می‌توانیم بگوییم که زایمان طبیعی بهتر از سزارین است و عوارض آن یک سوم سزارین هستند. در زایمان طبیعی از هیچ گونه ماده بیهوشی استفاده نمی‌شود و در عین حال دوره نقاهت نیز بسیار کوتاه‌تر است. از طرفی نوزادانی که به روش طبیعی به دنیا می‌آیند پس از به دنیا آمدن هوشیاری بالاتری دارند و کمتر به اکسیژن نیاز پیدا می‌کنند. علاوه بر این، درد زایمان طبیعی تنها محدود به هنگام به دنیا آمدن فرزند می‌شود که با توجه به این که امروزه روش‌های بسیاری برای داشتن زایمان بدون درد وجود دارند این مسئله هم قابل حل است. این در حالی است که در سزارین فقط درد زایمان است که احساس نمی‌شود و به دنبال از بین رفتن اثر داروهای بی‌حس کننده کم کم درد به سراغ مادر می‌آید و نیازمند مصرف مسکن می‌شود.

از جمله روش‌هایی که امروزه در نقاط مختلفی از جهان برای کاهش درد زایمان مورد استفاده قرار می‌گیرند می‌توان به یوگا، روش صحیح تنفس، بیهوشی با گاز و طب سوزنی اشاره کرد. علاوه بر این زایمان در آب و زایمان اپیدورال (بی‌حسی کمر به پایین) هم از جمله روش‌های بدون دردی هستند که در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند و در ایران هم به صورت محدود اجرا می‌شوند.

معایب زایمان طبیعی

اگر چه به طور کلی زایمان طبیعی بهتر از سزارین است اما این نوع زایمان نیز معایب و عوارضی دارد که در قسمت زیر به طور خلاصه به آن‌ها اشاره شده است:

• شانس افتادگی لگن در زایمان طبیعی بیشتر است.
• ترس از زایمان در مادران می‌تواند اضطراب، آشفتگی و تپش قلب را افزایش دهد.
• احتمال بروز پارگی پرینیال یا بافت نرم میان واژن و مقعد در زایمان طبیعی زیاد است که همین مسئله می‌تواند مدت زمان بهبودی را افزایش دهد. البته با انجام دادن اقدامات زیر می‌توان احتمال بروز پارگی در این ناحیه را کاهش داد:

1. تا حد امکان از اپیزیوتومی (برش در ناحیه پرینه یا میاندوراه) اجتناب کنید.
2. انجام دادن زایمان به حالت عمودی یا ایستاده فشار به عضلات کف لگن و پرنیوم را کاهش می‌دهد.
3. مصرف داروهای ضد درد می‌تواند دریافت سیگنال‌های درد توسط مغز را دچار اختلال کند به همین دلیل ممکن است فرد در هنگام زور زدن چیزی احساس نکند اما با پارگی در این ناحیه مواجه شود که بعدا متوجه آن می‌شود.
4. قرار دادن کمپرس گرم روی پرینیوم، گردش خون و در نتیجه انعطاف پذیری پوست را در این ناحیه افزایش می‌دهد.
5. مگر در موارد ضروری از روش‌هایی مانند فورسپس یا ساکشن دوری کنید.

• فشار آمدن به بند ناف در طول زایمان می‌تواند اکسیژن رسانی به مادر را با مشکل مواجه کند.
• وجود خطراتی مانند کبودی، ورم و گاهی اوقات شکستگی استخوان برای نوزاد.
• احتمال بروز وارونگی رحمی در موارد بسیار نادر.
• در صورت بروز زخم یا اپی‌زیاتومی در طول زایمان تا 3 ماه بعد از به دنیا آمدن بچه نیز در هنگام رابطه جنسی ممکن است احساس درد وجود داشته باشد.
• خونریزی در هنگام زایمان نیز احتمالی است که برای زایمان طبیعی وجود دارد.

موارد ضرورت انجام سزارین

با وجود این که توصیه می‌شود تا حد امکان زایمان به صورت طبیعی انجام شود اما مواردی هم وجود دارند که انجام سزارین را به یک ضرورت تبدیل می‌کنند. برخی از این موارد عبارتند از:

• به تاخیر افتادن زایمان: یکی از اصلی‌ترین دلایل برای انجام عمل سزارین به تاخیر افتادن زایمان است. معمولا اگر این تاخیر بیش از 20 ساعت باشد باید سزارین انجام شود اما برای مادرانی که دومین فرزندشان را به دنیا می‌آورند این زمان به 14 ساعت کاهش پیدا می‌کند.
• درشت بودن جثه نوزاد: نوزادی که وزن بالا داشته باشد نمی‌تواند به راحتی و به صورت طبیعی از مجرای رحم خارج شود و همین مسئله زایمان را با تاخیر مواجه می‌کند به همین دلیل در چنین مواردی توصیه می‌شود که برای سلامت هر چه بیشتر مادر و نوزاد سزارین انجام شود.
• وضعیت نامناسب نوزاد: مناسب‌ترین حالت برای زایمان طبیعی حالتی است که در آن سر نوزاد به سمت پایین دهانه رحم و پاهایش به سمت بالا قرار گرفته باشند اما در صورتی که بدن نوزاد به حالت برعکس باشد و پاهای او به طرف پایین قرار بگیرند امکان انجام زایمان به صورت طبیعی وجود ندارد و سزارین بهترین راه حل است.
• اکسیژن رسانی ناکافی به نوزاد: در شرایطی که نوزاد اکسیژن کافی دریافت نکند معمولا پزشکان سزارین اورژانسی انجام می‌دهند.
• بارداری بعد از سزارین: در اغلب موارد مادری که فرزند اول خود را از طریق سزارین به دنیا آورده باشد باید فرزند دومش را نیز به همین صورت به دنیا بیاورد که البته در این مورد زایمان طبیعی هم امکان پذیر است اما معمولا توصیه نمی‌شود.
• بیمار بودن مادر: یکی دیگر از مواردی که سزارین را ضروری می‌کند سابقه بیماری در مادر است. به عنوان مثال اگر مادر بیماری‌های مزمنی چون انواع مشکلات قلب، فشار خون یا دیابت داشته باشد ممکن است زایمان طبیعی برایش مشکل‌ساز باشد به همین دلیل بهتر است که سزارین شود. از سوی دیگر در مادران مبتلا به بیماری ایدز برای جلوگیری از انتقال بیماری به فرزند توصیه می‌شود که زایمان طبیعی انجام نشود و سزارین انتخاب مطمئن‌تری برای این مورد است.
• افتادگی رحم: این مورد در صورتی که شدید باشد باعث افتادن بند ناف به سمت پایین و مشکل اکسیژن رسانی به جنین می‌شود از طرف دیگر با عوارض و مشکلاتی برای مادر همراه است به همین دلیل برای جلوگیری از بروز مشکل در سلامتی مادر و فرزند توصیه می‌شود که فرزند از طریق سزارین به دنیا بیاید.
• کوچک بودن بیش از حد لگن مادر: چنانچه لگن مادر بیش از حد کوچک باشد زایمان طبیعی با مشکل جدی مواجه می‌شود به همین دلیل در چنین مواردی پزشکان سزارین را ترجیح می‌دهند.
• چندقلوزایی: وقتی تعداد نوزادها بیش از یک عدد باشد زایمان طبیعی هم برای مادر و هم برای فرزندان خطرناک است پس بهترین گزینه در این مورد استفاده از سزارین است تا مشکلی برای مادر و نوزادان پیش نیاید.

مزایای سزارین

اگر چه در حالتی که شرایط برای زایمان طبیعی وجود داشته باشد انتخاب سزارین کار نادرستی است اما به هر حال عمل سزارین نیز مزایای خاص خود را دارد که در قسمت زیر به طور خلاصه به آن‌ها اشاره شده است:

• کمتر شدن استرس در هنگام زایمان
• کاهش خطر رابطه جنسی بعد از زایمان
• کاهش خطر اکسیژن رسانی ناکافی به جنین
• کاهش خطر بروز مشکلات روانی برای مادر در حین زایمان
• امکان برنامه ریزی برای روز زایمان و به دست آوردن آمادگی کامل

جمع بندی

هر یک از دو نوع زایمان طبیعی و سزارین مزایا و معایب منحصر به خود را دارند اما اگر بخواهیم یک برآورد کلی از هر دو نوع زایمان داشته باشیم مزایای زایمان طبیعی بیشتر از سزارین هستند و از سوی دیگر مشکلات و عوارض سزارین نیز نسبت به زایمان طبیعی بیشتر هستند به همین دلیل توصیه پزشکان این است که تا زمانی که مشکلی برای مادر و جنین وجود نداشته باشد تا حد امکان زایمان به صورت طبیعی انجام شود و از سزارین جلوگیری شود.

راه‌‌‌‌‌های ارتباطی با دکتر ویدا یوسفیان جراح و متخصص زیبایی زنان در شهرک غرب:

22074065 – 09370786637